Καθώς η χρηματοοικονομική κρίση στην Ευρώπη τραβά σε μάκρος, οι φυλές έχουν επιστρέψει διψασμένες για εκδίκηση. Δεν είναι μόνο Ελλάδα εναντίον Γερμανίας. Σήμερα είναι Σικελία εναντίον Λομβαρδίας, Βερολίνο εναντίον Βαυαρίας, Ανδαλουσία εναντίον Καταλονίας.
Οι διασπαστικές τάσεις δεν αφορούν πλέον τη Γηραιά Ήπειρο ως όλον, αλλά έχουν εισχωρήσει σε επίπεδο κράτους...
Η Ιταλία, που ενοποιήθηκε το 1870, είναι νεότερη ακόμα και από τη Νεβάδα.
Η Ισπανία χωρίστηκε στη μέση από έναν εμφύλιο πόλεμο τόσο πρόσφατα όσο τη δεκαετία του 1930.
Και η επανενωμένη Γερμανία, που χρονολογείται μόλις από το 1990, είναι νεότερη και από τους... δύο αδελφούς Jonas. Αυτό είναι απλώς μια υπενθύμιση ότι, παρά τους ισχυρισμούς τους για αρχαίες καταγωγές, πολλά από τα έθνη της Ευρώπης έχουν μερικές από τις πιο σύντομες ιστορίες. Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους υπήρξαν αντίπαλα εδάφη, βασίλεια, δουκάτα, πριγκιπάτα και πόλεις-κράτη. Ενώνονταν με τη γλώσσα και τον πολιτισμό - και κυριαρχούνταν από τον φυλετισμό.
Καθώς η χρηματοοικονομική κρίση στην Ευρώπη τραβά σε μάκρος, οι φυλές έχουν επιστρέψει διψασμένες για εκδίκηση. Δεν είναι μόνο Ελλάδα εναντίον Γερμανίας. Σήμερα είναι Σικελία εναντίον Λομβαρδίας, Βερολίνο εναντίον Βαυαρίας, Ανδαλουσία εναντίον Καταλονίας. Κρατήστε αυτό κατά νου, όταν οι αισιόδοξοι θα δείχνουν προς την κατεύθυνση των επιτευγμάτων της εκστρατείας «περισσότερη Ευρώπη», όπως η συμφωνία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις 6 Σεπτεμβρίου να στηρίξει τα ομόλογα των δοκιμαζόμενων κρατών που συμμορφώνονται με τους όρους μείωσης του ελλείμματος.
Η Ευρώπη βράζει ολόκληρη με τοπικές αναταραχές. Το ζήτημα είναι το χρήμα — ποιος το δίνει και ποιος το παίρνει. Από το 1999 η υιοθέτηση του ευρώ έχει επιβάλει μια ανεπιθύμητη οικειότητα μεταξύ των Ευρωπαίων, κάτι που αποτελεί κατάφωρη περιφρόνηση της ποιητικής ρήσης του Robert Frost: «Οι καλοί φράχτες κάνουν τους κάλους γείτονες». Και το ευρώ δελεάζει τους αυτονομιστές να χτυπούν μόνοι τους, νομίζοντας ότι ακόμα και οι μικρές χώρες μπορούν να επιβιώσουν, αν μοιράζονται ένα νόμισμα (η Μάλτα, ένα κράτος της Ευρωζώνης, έχει λιγότερο πληθυσμό από το Δουβλίνο ή τη Δρέσδη).
Η Βαρκελώνη είναι το τελευταίο σημείο ανάφλεξης. Κάθε χρόνο στις 11 Σεπτεμβρίου, η Καταλονία θυμάται την ήττα των στρατευμάτων της το 1714 στα χέρια του Ισπανού βασιλιά, Φιλίππου του ΣΤ΄. Φέτος περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Καταλανοί πλημμύρισαν τις λεωφόρους και τα μεσαιωνικά σοκάκια της Βαρκελώνης, κάποιοι κουνώντας ή φορώντας τη ριγέ σημαία της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, άλλοι κρατώντας πανό με συνθήματα όπως «η Καταλονία δεν είναι Ισπανία».
Για την οικονομική δυσφορία της Καταλονίας θεωρούν ότι φταίει η αναδιανομή του πλούτου τους προς τις φτωχές περιφέρειες, η οποία την έχει αναγκάσει να ζητήσει 5 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνειο.
Ο Καταλανός πρόεδρος, Artur Mas, δήλωσε ότι θα πιέσει για ανεξαρτησία από την Ισπανία, εκτός εάν η κεντρική κυβέρνηση της απονείμει το μεγαλύτερο μερίδιο των φορολογικών εσόδων. «Αν δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε μια οικονομική συμφωνία, ο δρόμος προς την ελευθερία για την Καταλονία είναι ανοιχτός», υποσχέθηκε.
Η απειλή αυτοδιάθεσης μπορεί να μην είναι μια μπλόφα. Ακόμα κι αν αυτό αποφευχθεί και ο Mas επιτύχει να μειώσει αυτά που η Καταλονία πληρώνει στη Μαδρίτη, η οικονομική συμπίεση της Ισπανίας θα επιδεινωθεί και θα χρειαστεί ακόμα μεγαλύτερη βοήθεια από την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό θα εντείνει την οργή προς την Ισπανία στις χώρες που παραχωρούν βοήθεια, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία, δυσχεραίνοντας, έτσι, τις προσπάθειες των Ευρωπαίων ηγετών να διατηρήσουν ακέραιη τη ζώνη των 17 εθνών.
Δύσβατο το κοινό μονοπάτι
Για να επιβιώσει, η περιοχή χρειάζεται περισσότερη ενότητα: ένα μεγαλύτερο μόνιμο ταμείο διάσωσης, ισχυρούς περιορισμούς στα ελλείμματα, κεντρική ρύθμιση του τραπεζικού τομέα. Αλλά ο Ισπανός πρωθυπουργός, Μαριάνο Ραχόι, ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Μόντι, και η Γερμανίδα καγκελάριος, Ανγκελα Μέρκελ, δεν μπορούν να προσδώσουν περισσότερη ενότητα, αν οι ψηφοφόροι πίσω στο «σπίτι» τους δεν ενωθούν με ένα πνεύμα κοινής αυτοθυσίας.
Η ευρωπαϊκή ενότητα εξαρτάται από την ενότητα των εθνών, η οποία δεν έχει και πολλά αποθέματα. Στην Ιταλία, το δημοφιλές και μερικές φορές αποσχιστικό πολιτικό κόμμα της Λίγκας του Βορρά καταγγέλλει ότι οι πλούσιες βόρειες περιοχές, όπως η Λομβαρδία και το Πιεντμόντ, απομυζώνται από τον Νότο - το Μετζοτζόρνο.
Στις 30 Αυγούστου, στη Γερμανία, ένας πρώην εκδότης εβδομαδιαίας εφημερίδας με το όνομα Wilfried Scharnagl μίλησε για την ανεξαρτησία της Βαυαρίας, που προσχώρησε στη Γερμανική Αυτοκρατορία το 1871, αλλά διατήρησε (για λίγο) τον δικό της βασιλιά, τον στρατό και το ταχυδρομείο.
Το ευρώ ήταν εξαρχής έργο της κοσμοπολίτικης ελίτ - πολιτικών και επιχειρηματιών που θεωρούσαν τους εαυτούς τους πρώτα Ευρωπαίους, έπειτα Ισπανούς ή Γερμανούς και τελευταία Γαλικιανούς ή Βαλενθιανούς, Ρηνανιανούς ή Εσσιανούς. Αυτές οι ελίτ βγήκαν μπροστά από τους λαούς τους, οι οποίοι ήταν λιγότερο «Ευρωπαίοι» τότε και είναι ακόμα λιγότερο σήμερα.
Σε μια έρευνα που διεξήχθη τον περασμένο Μάιο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το 63% των Ισπανών δήλωσαν ότι αισθάνονταν πολύ δεμένοι με την πόλη τους ή το χωριό τους. Μόνο το 49% ένιωθε πολύ δεμένο με τη χώρα του και μόνο το 10% αισθανόταν έτσι απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι εκδηλώσεις έντονου τοπικισμού στην Ισπανία «έχουν ενταθεί από το 2010, ενώ ο συναισθηματικός δεσμός με τη χώρα και την ήπειρο έχει αποδυναμωθεί (Ιταλοί και Γερμανοί επέλεξαν επίσης κατά προτεραιότητα τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, αν και σε μικρότερα ποσοστά).
Μετά τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να εφαρμόσουν ένα έξυπνο τέχνασμα: να δώσουν μεγάλο περιθώριο αυτονομίας στις περιφέρειες των οποίων οι κουλτούρες είχαν κατασταλεί υπό το κράτος του φασισμού, ενώ ταυτόχρονα θα απέτρεπαν την ακραία φτώχεια, που αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη του φασισμού, απαιτώντας από τις πλούσιες περιοχές να μοιραστούν τον πλούτο τους με τις φτωχές.
Το άρθρο 72 του Γερμανικού Δικαίου του Συντάγματος του 1949 προβλέπει «δημιουργία ίσων συνθηκών διαβίωσης σε ολόκληρη την ομοσπονδιακή επικράτεια». Αν και με αγνές προθέσεις, η μετακίνηση των πόρων έχει σπείρει δυσαρέσκεια στις πλούσιες πολιτείες και τη χρόνια εξάρτηση στις φτωχές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.
Παρέχοντας γενναιόδωρες υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας διάφορων μορφών, «το κράτος έγινε ανταγωνιστής των επιχειρήσεων, ανεβάζοντας τους μισθούς και καθιστώντας, έτσι, πιο δύσκολη τη σύσταση επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα τη μαζική ανεργία», γράφει ο Hans-Werner Sinn, πρόεδρος του ομίλου CESifo του Μονάχου, ενός ινστιτούτου οικονομικής έρευνας. Μεγάλο μέρος ίων δαπανών δεν είναι παρά σπατάλες.
Στην Ιταλία, οι «New York Times» ανέφεραν τον Ιούλιο ότι το νησί της Σικελίας «απασχολεί 26.000 βοηθούς δασοφύλακες, τη στιγμή που στις αχανείς δασικές εκτάσεις της Βρετανικής Κολούμπια υπάρχουν λιγότεροι από 1.500».
Η περιφερειακή αυτονομία έχει επίσης δώσει τα χαλινάρια στα χέρια των τοπικών ελίτ. Ένα μέρος από την πιο ισχυρή αντίσταση στον κανονισμό ενός κεντροποιημένου τραπεζικού συστήματος προέρχεται από τις τράπεζες που ανήκουν ή ελέγχονται από τις περιφερειακές κυβερνήσεις και, με τη σειρά τους, δίνουν δάνεια προς τις κυβερνήσεις ή τους ευνοούμενους συνεργάτες τους. Στην Ισπανία είναι οι cajas. Στη Γερμανία οι Landesbanken. Παρά τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ ελλείμματος και τα περισσότερα από 400 δισ. ευρώ ακαθάριστων δανείων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι τράπεζες της Ισπανίας εξακολουθούν να χάνουν καταθέσεις με ταχείς ρυθμούς.
Η WestLB, η μεγαλύτερη γερμανική Landesbank, έκλεισε αυτό το καλοκαίρι, μετά την εφαρμογή μιας αποτυχημένης διεθνούς στρατηγικής που παρήγαγε τεράστιες απώλειες, ενώ άλλες Landesbanken βρίσκονται σε εύθραυστη κατάσταση. Αλλά οι περιφερειακές τράπεζες της Γερμανίας δεν θέλουν την ανάμειξη της ΕΚΤ. Ο Stephan Goetzl, πρόεδρος των συνεταιριστικών τραπεζών στη Βαυαρία, λέει ότι η υποβολή στο «διάταγμα» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ισοδυναμεί με «παράδοση της κυριαρχίας» επί της περιφερειακής χρηματοδότησης.
Τα λάθη που έκανε η Ευρώπη δημιουργώντας μεταπολεμικές κυβερνήσεις τα επανέλαβε όταν επιχειρούσε να εγκαθιδρύσει το νόμισμα του ευρώ το 1999. Η Ελλάδα ξόδεψε πάρα πολλά, πλήρωσε πάρα πολλά κι έγινε μη ανταγωνιστική. Όπως είναι η Σικελία για την Ιταλία, έτσι είναι και η Ελλάδα για την Ευρωζώνη ως σύνολο.
Εύκολη διέξοδος δεν υπάρχει
Αν καθεμιά περιφερειακή κυβέρνηση καθίστατο υπεύθυνη για κάτι περισσότερο από τα δικά της οικονομικά, αυτό θα διεύρυνε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, αν και είναι δυνατόν να σχεδιαστεί μια απόπειρα παροχής βοήθειας που να προκαλεί μικρότερο ηθικό κίνδυνο, λέει η Camila Vammalle, οικονομολόγος του ΟΟΣΑ στο Παρίσι.
Οι φτωχές επιδόσεις των περιφερειακών κυβερνήσεων «μάλλον υπονομεύουν την υπόθεση για περιφερειακή αυτονομία», λέει ο John Loughlin, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βρετανίας του Cambridge. «Υπάρχει τώρα μια τάση για τις εθνικές κυβερνήσεις να ανακτούν κάποια αυτονομία που είχε δοθεί σε ορισμένους αποκεντρωμένους φορείς».
Η Valerie Montmaur, η οποία αξιολογεί το χρέος της τοπικής αυτοδιοίκησης των ευρωπαϊκών κρατών για λογαριασμό της Standard & Poor΄s, λέει ότι οι αξιολογήσεις έχουν παραμείνει στο investment grade, εν μέρει λόγω της στήριξης από τις κεντρικές κυβερνήσεις, όπως είναι οι εξισωτικές πληρωμές. Αλλά υπάρχει ένα σενάριο, λέει, σύμφωνα με το οποίο «η ικανότητα και η προθυμία του κράτους μπορεί να συρρικνωθεί και η υποστήριξη προς τις τοπικές κυβερνήσεις να μην είναι πλέον αναμενόμενη. Αυτό δεν έχει συμβεί πουθενά στην Ευρώπη». Όχι ακόμη, τουλάχιστον.
Έχουν περάσει τρεις αιώνες από τον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, αλλά ο κομματισμός που συμβαίνει σήμερα θα φαινόταν εξαιρετικά οικείος στον Φίλιππο ΣΤ΄. Την επόμενη μέρα μετά τις διαδηλώσεις της Βαρκελώνης, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Alfredo Perez Rubalcaba, είπε στο ισπανικό Κοινοβούλιο: «Παρακολουθούμε ολοένα διογκούμενες εδαφικές και κοινωνικές εντάσεις, που αυτή η αίθουσα δεν μπορεί να αγνοήσει». Η κρίση στην Ευρώπη απέχει πολύ από το τέλος της.
Πηγή:Business Week,capital
