- Η Αλ-Κάιντα στο Μαγκρέμπ, το Ισλαμικό Κράτος, το δίκτυο της Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία, ανεξάρτητες συστάδες μαχητών στη Λιβύη και την Αίγυπτο, η αλ-Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο, η αλ-Σαμπάαμπ στη Σομαλία, οι μαχητές στη Συρία που δεν ανήκουν στο IS, μαζί καταλαμβάνουν περισσότερο φυσικό χώρο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία!
Όταν το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε άλλαξε το όνομά του σε Ισλαμικό Κράτος υποστήριξε την υπεροχή του στο πλαίσιο του κατακερματισμένου, διαφοροποιημένου και δυναμικού κινήματος που είναι ο...σύγχρονος σουνιτικός μουσουλμανικός εξτρεμισμός. Η αλλαγή προκάλεσε θυμό, δυσπιστία, φόβο, αλλά ελάχιστη άμεση πρόκληση. Μόνο η Αλ Κάιντα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν σε θέση να έχει μια τέτοια αξίωση, με κάποια αξιοπιστία. Η διαμάχη, και όχι κάποια περιφρόνηση, με την οποία χαιρετίστηκε η δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους (Isis) έδειξε ότι το στρατευμένο Ισλάμ είχε εισέλθει σε μια νέα φάση. Αλλά υπήρχαν και άλλες αλλαγές, όλες εκ των οποίων δείχνουν μια ριζική εξέλιξη.
Η πρώτη ήταν εδαφική. Αν τα απομεινάρια από τα «κεντρικά» της αλ-Κάιντα περιορίστηκαν στα σύνορα Αφγανιστάν-Πακιστάν, πολλοί από τους συνεργάτες της και άλλες ομάδες είναι σε καλύτερη θέση με τα εδάφη τους. Η Αλ-Κάιντα στο Μαγκρέμπ, το Ισλαμικό Κράτος, το δίκτυο της Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία, ανεξάρτητες συστάδες μαχητών στη Λιβύη και την Αίγυπτο, η αλ-Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο, η αλ-Σαμπάαμπ στη Σομαλία, οι μαχητές στη Συρία που δεν ανήκουν στο IS, μαζί καταλαμβάνουν περισσότερο φυσικό χώρο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.
Μια άλλη αλλαγή είναι οι πόροι. Μετά από αρκετά χρόνια απορίας, τα μετρητά άρχισαν να ρέουν και πάλι στους αγωνιστές. Προέρχονται από πλούσιους δωρητές, από εκβιασμούς, από τις απαγωγές και από πηγές τις οποίες έχουν καταλάβει, όπως οι πετρελαιοπηγές και τα δίκτυα λαθρεμπορίου.
Μια τρίτη αλλαγή αφορά την τακτική. Για μια δεκαετία, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο «μακρινός εχθρός» (η Δύση) ήταν ο στόχος προτεραιότητας, τουλάχιστον στη θεωρία. Στόχος του Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν η ριζοσπαστικοποίηση και η κινητοποίηση μέσω της θεαματικής βίας - «προπαγάνδα διά των πράξεων»- να προκαλέσει μια παγκόσμια εξέγερση στον κόσμο των Μουσουλμάνων κατά των άπιστων. Αυτός δεν είναι ο στόχος του Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ηγέτη του ισλαμικού κράτους, ούτε των πολλών άλλων μαχητών που δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο σήμερα. Μόνο η Αλ-Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο, η ομάδα που βρίσκεται πιο κοντά στην παλιά ηγεσία της Αλ Κάιντα, ξεκινά ακόμα πεισματικά διαδοχικές απόπειρες να επιτεθεί στα συμφέροντα των ΗΠΑ, ή ακόμα και στην ίδια την χώρα. Μόνο το 1% των επιθέσεων μεταξύ 2010 και 2013, αναφέρει η δεξαμενή σκέψης Rand Corporation σε μια πρόσφατη έκθεση, ήταν διεθνείς.
Η στρατηγική αρχή του Ισλαμικού Κράτους έχει αναφερθεί ως σαφώς πραγματιστική: κρατήστε και στη συνέχεια επεκταθείτε. Μια τέταρτη αλλαγή είναι μια νέα ρεαλιστική ετοιμότητα για να σχηματίσουν συμμαχίες με ένα πολύ ευρύτερο φάσμα εταίρων σε σχέση με ό,τι έκαναν για πολλά χρόνια, ακόμη και δεκαετίες.
Στο Ιράκ, το επιθετικό καλοκαίρι του Ισλαμικού Κράτους πραγματοποιήθηκε μόνο λόγω της ενεργού συμμετοχής των ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών που κάποτε ήταν πιστοί στον Σαντάμ Χουσεΐν. Μια τέτοια συμμαχία θα ήταν ανάθεμα 10 χρόνια πριν. Υπάρχει επίσης ένα νέο σύνολο σχέσεων μεταξύ των εξτρεμιστών και των κρατών της Μέσης Ανατολής. Ορισμένες τοπικές εξουσίες θεωρούν τώρα τους σουνίτες μαχητές χρήσιμους στον συνεχιζόμενο περιφερειακό, συχνά αιρετικό, πληρεξούσιο πόλεμο που ξέσπασε κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών. Προσφέρουν παθητική ή ενεργητική υποστήριξη. Έτσι, αυτό δεν είναι απλά ο απόηχος της εποχής της αλ-Κάιντα. Ερευνούμε ένα νέο τοπίο που ήδη κατοικείται από μαχητές που είναι πολύ διαφορετικοί από εκείνους των προηγούμενων χρόνων.
Πως θα πρέπει να τους αποκαλούμε; Ο Bruce Hoffman, ο οποίος αναγνωρίζεται ως ο κορυφαίος μελετητής στον τομέα, ορίζει τους τρομοκράτες από ό,τι δεν είναι. Οι τρομοκράτες, είπε, δεν είναι εγκληματίες – οι εγκληματίες χρησιμοποιούν παρόμοια τακτική της βίας, αλλά οι πράξεις τους είναι για άμεσο προσωπικό κέρδος και τίποτε άλλο. Επίσης οι τρομοκράτες δεν είναι στην ίδια κατηγορία με τους «τρελούς δολοφόνους».
Ο τρομοκράτης δεν είναι επίσης αντάρτης, δήλωσε ο Hoffman. «Οι τρομοκράτες ... δεν λειτουργούν ανοικτά όπως οι ένοπλες μονάδες, γενικά δεν προσπαθούν να καταλάβουν ή να κρατήσουν εδάφη, αποφεύγουν σκόπιμα τη συμμετοχή των στρατιωτικών δυνάμεις του εχθρού στη μάχη και σπάνια ασκούν άμεσο έλεγχο ή κυριαρχία σε περιοχές ή πληθυσμούς». Ωστόσο, οι τελευταίες αυτές ιδιότητες είναι ακριβώς εκείνες που καθορίζουν το Ισλαμικό Κράτος και μια όλο και πιο μεγάλη μερίδα σουνιτών εξτρεμιστών αυτή τη στιγμή, ακόμη και αν οι περισσότεροι χρησιμοποιούν, επίσης, τακτικές και τεχνικές που συνδέονται χρόνια με τρομοκράτες.
Όμως, η ετικέτα του αντάρτη, με το βαρύ φορτίο τεχνικών και δημοφιλών τακτικών του ψυχρού πολέμου στις αποσκευές του, δεν φαίνεται κατάλληλη. Οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους περιγράφονται καλύτερα ως αντάρτες, οι οποίοι φυσικά χρησιμοποιούν την τρομοκρατία, και το κάνουν με συστηματικό, αποτρόπαιο τρόπο, αλλά κάνουν και πολλά άλλα παράλληλα - όπως να καταλαμβάνουν πόλεις και να κάνουν κομπίνες στη μαύρη αγορά πετρελαίου. Από τα τέλη της δεκαετίας του '90 μέχρι πολύ πρόσφατα, το τοπίο ακτιβισμού της Τζιχάντ κυριαρχείται από τρομοκράτες, οι οποίοι κατά καιρούς εμπλέκονται σε εξεγέρσεις, με την Αλ-Κάιντα να αποτελεί το πιο προφανές παράδειγμα. Τώρα είναι οι αντάρτες, που χρησιμοποιούν την τρομοκρατία ως μία από τις πολλές τακτικές, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει μια στρατηγική υπεροχή.
Αυτό εξηγεί εν μέρει την γοητεία αυτών των ομάδων σε μερικούς ανθρώπους στη Δύση. Είναι η προοπτική της μάχης, της περιπέτειας, της συντροφικότητα, μια αντίληψη της αδικίας, ακόμα και η ίδια η βεβαιότητα του φανατικού, που καθοδηγεί τις στρατολογήσεις, όπως συνέβαινε κάποτε με τα αντάρτικα κινήματα. Η συμμετοχή σε μια ομάδα είναι μόνο η αρχή και η αρχή αυτή έχει γίνει πολύ πιο εύκολη από ποτέ, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα σύγχρονα συστήματα μεταφοράς. Όμως αν μπεις, είναι πολύ δύσκολο να φύγεις. Το κόστος της εγκατάλειψης, τόσο το σωματικό όσο και το ψυχολογικό, είναι υψηλό. Συνεντεύξεις με πρώην μαχητές κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αποκαλύψει ότι η ριζοσπαστικοποίηση είναι γενικά μια προοδευτική, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ γρήγορη, διαδικασία.
Το περιβάλλον μιας ομάδας όπως το Ισλαμικό Κράτος, που δημιουργήθηκε γύρω από την λατρεία της ακραίας βίας και μια κοσμοθεωρία που απαξιώνει οποιονδήποτε εκτός της οργάνωσης, μπορεί να μετατρέψει γρήγορα ένα άτομο από αντάρτη χωρίς στόχο, σε ανελέητο τρομοκράτη δολοφόνο, που θα είναι πολύ ευτυχισμένος αν εκτελέσει έναν ανυπεράσπιστο όμηρο με μαχαίρι, μπροστά στην κάμερα. Αν ο εκτελεστής στο βίντεο του αποκεφαλισμού του αμερικανού δημοσιογράφου είναι όντως Βρετανός, μπορεί κάλλιστα να έφυγε από το Ηνωμένο Βασίλειο πριν από λίγες εβδομάδες. Αυτή είναι μια ανησυχητική σκέψη.
http://www.theguardian.com/world/2014/aug/20/islamic-state-isis-rise-militants-al-qaida-somalia-arab
