Η ελληνική ύφεση θα συνεχιστεί. Η ανάκαμψη δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε γρήγορη, ούτε και εξασφαλισμένη, τονίζει μιλώντας στην «Ισοτιμία» και στον Ηλία Μπέλλο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Οικονομικός Σύμβουλος και Επικεφαλής Έρευνας του Ομίλου EFG Eurobank, Γκίκας Α. Χαρδούβελης (φωτογ.).Για το 2010 βλέπει συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά περίπου 2,8%, αλλά και κίνδυνο για ταχύτερη επιβράδυνση.
Εντοπίζει ως...στοίχημα την ταχύτητα με την οποία θα κινηθούμε από το πεδίο της δημοσιονομικής προσαρμογής σε αυτό της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, και θεωρεί εφικτό το σενάριο ολοκλήρωσης της ύφεσης πριν από το τέλος του 2011 και αργής ανάκαμψης την ακόλουθη περίοδο. Υπολογίζει πως θα καταφέρουμε να επανέλθουμε στο βιοτικό επίπεδο του 2008 το 2015, «κουβαλώντας όμως στην πλάτη μας ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 135% του ΑΕΠ». Προσδιορίζει το στόχο για το κόστος δανεισμού του Δημοσίου μετά τις πρόσφατες εξελίξεις, στο 4,5%.
Αποσπάσματα συνέντευξης του Οικονομικού Συμβούλου EFG Eurobank, Γκίκας Χαρδούβελης στον Ηλία Μπέλλο για την «Ισοτιμία»
Ερ.: Εκτιμάτε ότι το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας απομακρύνθηκε;
Απ.: Το ενδεχόμενο χρεοκοπίας, το οποίο πάντα ήταν κατά τη γνώμη μου μικρό, απομακρύνθηκε ακόμα περισσότερο μετά την ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι θα συνεχίσει να αποδέχεται ως ενέχυρο τα ελληνικά ομόλογα και μετά το τέλος του 2010, καθώς και την απόφαση της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής ότι θα δημιουργηθεί μηχανισμός για τη στήριξη όποιου κράτους-μέλους βρεθεί σε αδυναμία δανεισμού από τις αγορές. Ο μηχανισμός αυτός δεν αφορά το άμεσο μέλλον και έτσι δεν θα βοηθήσει την άντληση ρευστότητας σήμερα. Ξεκαθαρίζει, όμως, και τυπικά ότι δεν υπάρχει περίπτωση η Ελλάδα να χρεοκοπήσει. Έτσι, το άγχος του μέσου πολίτη για την ασφάλεια των καταθέσεων του εξαλείφθηκε.
Ερ.: Συχνά αναφέρουν στις αγορές πως η βιαιότητα μιας πτώσης προϊδεάζει και για την ένταση της ανάκαμψης. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή για την ελληνική οικονομία και τις κεφαλαιαγορές της;
Απ.: Η λειτουργία των οικονομιών δεν ακολουθεί τόσο απλούς κανόνες. Η Ελλάδα πάσχει από δύο μεγάλες μακροχρόνιες ανισορροπίες: το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και το τεράστιο δημοσιονομικό χρέος. Η διεθνής ύφεση εισήχθη στην Ελλάδα στο τέλος του 2008 και τη βρήκε ανέτοιμη όχι μόνο λόγω του δημοσιονομικού ξεχειλώματος της διετίας 2008-2009, αλλά και λόγω των ανισορροπιών της. Έτσι η ελληνική ύφεση θα συνεχιστεί. Η ανάκαμψη δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε γρήγορη, ούτε και εξασφαλισμένη. Πολλοί μάλιστα μιλούν για αργό θάνατο της Ελλάδας, επειδή προεξοφλούν την έλλειψη πολιτικής βούλησης για διαρθρωτικά μέτρα.
Ερ.: Στο κεντρικό σας σενάριο τι ρυθμούς ανάπτυξης προβλέπετε και τι ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού; Υπάρχει ενδεχόμενο θετικών εκπλήξεων;
Απ.: Το 2009 τερματίστηκε μια πορεία σύγκλισης του ελληνικού βιοτικού επιπέδου με αυτό της Ε.Ε. -15, που διήρκεσε 13 έτη, από το 1996. Το 2010 η ύφεση θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση, θα είναι μια δύσκολη χρονιά για τους Έλληνες, των οποίων τα εισοδήματα μειώνονται τη στιγμή που στην υπόλοιπη Ευρώπη ξεκινά μια αμυδρή ανάκαμψη. Είναι έτος με πραγματική απόκλιση στο βιοτικό μας επίπεδο σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα αναμένεται να μειωθεί κατά περίπου 10%, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα περισσότερο, ενώ στον ιδιωτικό τομέα και τους αυτοαπασχολούμενους κατά περίπου 3%. Έτσι η κατανάλωση αναμένεται να μειωθεί τουλάχιστον 6%, αλλά επειδή οι Έλληνες θα μειώσουν κυρίως την κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων, το εγχώριο ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί πολύ λιγότερο. Φυσικά, οι μεγάλες αβεβαιότητες καθιστούν δύσκολες τις όποιες προβλέψεις.
Για το τρέχον έτος, κρίνω εφικτό το σενάριο επιπλέον συρρίκνωσης του ΑΕΠ κατά περίπου 2,8% αν και πιστεύω οτι υπάρχει κίνδυνος για ακόμη ταχύτερη επιβράδυνση. Θα εξαρτηθεί από την πορεία των εξαγωγών και εισαγωγών. Θα εξαρτηθεί και από την εγρήγορση της κυβέρνησης όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις, την χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και τη λήψη διαρθρωτικών μέτρων. Σίγουρα, πάντως, θα αντιμετωπίζουμε διαρκή αύξηση της ανεργίας, ενώ ο πληθωρισμός το 2010 θα αυξηθεί περίπου στο 2,7% κυρίως λόγω της αύξησης των έμμεσων και ειδικών φόρων κατανάλωσης. Θεωρώ εφικτό το σενάριο ολοκλήρωσης του τρέχοντος κύκλου ύφεσης στην ελληνική οικονομία πριν από το τέλος του 2011, και αργής ανάκαμψης την ακόλουθη περίοδο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, είναι εφικτό το 2015 να επανέλθουμε στο βιοτικό επίπεδο του 2008, κουβαλώντας όμως στην πλάτη μας ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 135% του ΑΕΠ και με ετήσιες πληρωμές τόκων ύψους περίπου 7,5% του ΑΕΠ. Πολλοί αναλυτές, βεβαίως, ιδιαίτερα αυτοί που προέρχονται από αγγλοσαξονικές χώρες, είναι περισσότερο κυνικοί και μιλούν για μια ακόμα μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής και δυσκολιών.
Ερ.: Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο αναπτυξιακό στοίχημα;
Απ.: Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι η ταχύτητα με την οποία θα κινηθούμε από το πεδίο της δημοσιονομικής προσαρμογής σε αυτό της αντιμετώπισης του χρόνιου προβλήματος της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Η επιστροφή σε θετικούς και διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης έχει ως προαπαιτούμενο την μετάβαση της οικονομίας προς ένα μοντέλο λειτουργίας προσανατολισμένο στις εξαγωγές και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας. Το παλαιό μοντέλο ανάπτυξης, που βασίστηκε στην κατανάλωση και την πιστωτική επέκταση, έφτασε στο τέλος του. Πιστεύω ότι πρέπει να δούμε την ύφεση του 2010 ως το έναυσμα για ένα νέο ξεκίνημα. Πρέπει και μπορούμε να ξεκινήσουμε από την καλύτερη οργάνωση του δημόσιου τομέα. Οι πολιτικοί μας να γίνουν αποτελεσματικοί διαχειριστές, όπως γίνεται και με τις ιδιωτικές εταιρείες. Αν οργανωθεί καλύτερα ο δημόσιος τομέας, θα λειτουργήσει συμπληρωματικά με τον ιδιωτικό, δεν θα αποτελεί εμπόδιο στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Θα μπορεί να ελέγχει τα έσοδα και τις δαπάνες του, θα είναι δικαιότερος στην κατανομή των βαρών, θα δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης και υπακοής στους νόμους.
Αποσπάσματα συνέντευξης του Οικονομικού Συμβούλου EFG Eurobank, Γκίκας Χαρδούβελης στον Ηλία Μπέλλο για την «Ισοτιμία»
Ερ.: Εκτιμάτε ότι το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας απομακρύνθηκε;
Απ.: Το ενδεχόμενο χρεοκοπίας, το οποίο πάντα ήταν κατά τη γνώμη μου μικρό, απομακρύνθηκε ακόμα περισσότερο μετά την ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι θα συνεχίσει να αποδέχεται ως ενέχυρο τα ελληνικά ομόλογα και μετά το τέλος του 2010, καθώς και την απόφαση της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής ότι θα δημιουργηθεί μηχανισμός για τη στήριξη όποιου κράτους-μέλους βρεθεί σε αδυναμία δανεισμού από τις αγορές. Ο μηχανισμός αυτός δεν αφορά το άμεσο μέλλον και έτσι δεν θα βοηθήσει την άντληση ρευστότητας σήμερα. Ξεκαθαρίζει, όμως, και τυπικά ότι δεν υπάρχει περίπτωση η Ελλάδα να χρεοκοπήσει. Έτσι, το άγχος του μέσου πολίτη για την ασφάλεια των καταθέσεων του εξαλείφθηκε.
Ερ.: Συχνά αναφέρουν στις αγορές πως η βιαιότητα μιας πτώσης προϊδεάζει και για την ένταση της ανάκαμψης. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή για την ελληνική οικονομία και τις κεφαλαιαγορές της;
Απ.: Η λειτουργία των οικονομιών δεν ακολουθεί τόσο απλούς κανόνες. Η Ελλάδα πάσχει από δύο μεγάλες μακροχρόνιες ανισορροπίες: το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και το τεράστιο δημοσιονομικό χρέος. Η διεθνής ύφεση εισήχθη στην Ελλάδα στο τέλος του 2008 και τη βρήκε ανέτοιμη όχι μόνο λόγω του δημοσιονομικού ξεχειλώματος της διετίας 2008-2009, αλλά και λόγω των ανισορροπιών της. Έτσι η ελληνική ύφεση θα συνεχιστεί. Η ανάκαμψη δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε γρήγορη, ούτε και εξασφαλισμένη. Πολλοί μάλιστα μιλούν για αργό θάνατο της Ελλάδας, επειδή προεξοφλούν την έλλειψη πολιτικής βούλησης για διαρθρωτικά μέτρα.
Ερ.: Στο κεντρικό σας σενάριο τι ρυθμούς ανάπτυξης προβλέπετε και τι ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού; Υπάρχει ενδεχόμενο θετικών εκπλήξεων;
Απ.: Το 2009 τερματίστηκε μια πορεία σύγκλισης του ελληνικού βιοτικού επιπέδου με αυτό της Ε.Ε. -15, που διήρκεσε 13 έτη, από το 1996. Το 2010 η ύφεση θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση, θα είναι μια δύσκολη χρονιά για τους Έλληνες, των οποίων τα εισοδήματα μειώνονται τη στιγμή που στην υπόλοιπη Ευρώπη ξεκινά μια αμυδρή ανάκαμψη. Είναι έτος με πραγματική απόκλιση στο βιοτικό μας επίπεδο σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα αναμένεται να μειωθεί κατά περίπου 10%, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα περισσότερο, ενώ στον ιδιωτικό τομέα και τους αυτοαπασχολούμενους κατά περίπου 3%. Έτσι η κατανάλωση αναμένεται να μειωθεί τουλάχιστον 6%, αλλά επειδή οι Έλληνες θα μειώσουν κυρίως την κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων, το εγχώριο ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί πολύ λιγότερο. Φυσικά, οι μεγάλες αβεβαιότητες καθιστούν δύσκολες τις όποιες προβλέψεις.
Για το τρέχον έτος, κρίνω εφικτό το σενάριο επιπλέον συρρίκνωσης του ΑΕΠ κατά περίπου 2,8% αν και πιστεύω οτι υπάρχει κίνδυνος για ακόμη ταχύτερη επιβράδυνση. Θα εξαρτηθεί από την πορεία των εξαγωγών και εισαγωγών. Θα εξαρτηθεί και από την εγρήγορση της κυβέρνησης όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις, την χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και τη λήψη διαρθρωτικών μέτρων. Σίγουρα, πάντως, θα αντιμετωπίζουμε διαρκή αύξηση της ανεργίας, ενώ ο πληθωρισμός το 2010 θα αυξηθεί περίπου στο 2,7% κυρίως λόγω της αύξησης των έμμεσων και ειδικών φόρων κατανάλωσης. Θεωρώ εφικτό το σενάριο ολοκλήρωσης του τρέχοντος κύκλου ύφεσης στην ελληνική οικονομία πριν από το τέλος του 2011, και αργής ανάκαμψης την ακόλουθη περίοδο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, είναι εφικτό το 2015 να επανέλθουμε στο βιοτικό επίπεδο του 2008, κουβαλώντας όμως στην πλάτη μας ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 135% του ΑΕΠ και με ετήσιες πληρωμές τόκων ύψους περίπου 7,5% του ΑΕΠ. Πολλοί αναλυτές, βεβαίως, ιδιαίτερα αυτοί που προέρχονται από αγγλοσαξονικές χώρες, είναι περισσότερο κυνικοί και μιλούν για μια ακόμα μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής και δυσκολιών.
Ερ.: Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο αναπτυξιακό στοίχημα;
Απ.: Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι η ταχύτητα με την οποία θα κινηθούμε από το πεδίο της δημοσιονομικής προσαρμογής σε αυτό της αντιμετώπισης του χρόνιου προβλήματος της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Η επιστροφή σε θετικούς και διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης έχει ως προαπαιτούμενο την μετάβαση της οικονομίας προς ένα μοντέλο λειτουργίας προσανατολισμένο στις εξαγωγές και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας. Το παλαιό μοντέλο ανάπτυξης, που βασίστηκε στην κατανάλωση και την πιστωτική επέκταση, έφτασε στο τέλος του. Πιστεύω ότι πρέπει να δούμε την ύφεση του 2010 ως το έναυσμα για ένα νέο ξεκίνημα. Πρέπει και μπορούμε να ξεκινήσουμε από την καλύτερη οργάνωση του δημόσιου τομέα. Οι πολιτικοί μας να γίνουν αποτελεσματικοί διαχειριστές, όπως γίνεται και με τις ιδιωτικές εταιρείες. Αν οργανωθεί καλύτερα ο δημόσιος τομέας, θα λειτουργήσει συμπληρωματικά με τον ιδιωτικό, δεν θα αποτελεί εμπόδιο στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Θα μπορεί να ελέγχει τα έσοδα και τις δαπάνες του, θα είναι δικαιότερος στην κατανομή των βαρών, θα δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης και υπακοής στους νόμους.
