Όλα τα είχαμε ..η τρύπα του όζοντος μας έλειπε

Η προστατευτική στιβάδα η οποία προφυλάσσει τη ζωή στη Γη από τις επιβλαβείς υπεριώδεις ακτίνες έχει αραιώσει στην Αρκτική.
Οι επιστήμονες εκτιμούν τώρα ότι το αδυνατι­σμένο στρώμα θα βρεθεί τις επόμενες εβδομάδες πάνω από την Ελλάδα..

Αραίωση της στιβάδας του όζοντος πάνω από την Αρκτική παρατηρείται τη φετινή άνοιξη και η απώλεια στην προστατευτική στιβάδα, η οποία προφυλάσσει τη... ζωή στη Γη από τις επιβλαβείς υπεριώδεις ακτίνες, έχει απλωθεί μέχρι τη Σιβηρία και τη Σκανδιναβία.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Οζοντος, το στρώμα του όζοντος έχει εξαντληθεί στο Βόρειο Ημισφαίριο, εξαιτίας της καταστροφής των ουσιών του όζοντος στην ατμόσφαιρα και του πολύ κρύου χειμώνα στη στρατόσφαιρα.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι πρέπει να παρθούν μέτρα ηλιοπροστασίας τον Απρίλιο και τον Μάιο, κυρίως για τα παιδιά.Οταν το στρώμα του όζοντος, το οποίο απορροφά ένα μέρος της επικίνδυνης υπεριώδους Β (UV-B) ακτινοβολίας από τον ήλιο δεν είναι πυκνό, οι ακτινοβολίες φτάνουν χωρίς «φιλτράρισμα» στη Γη, προκαλώντας προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία.

Ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος, επόπτης στο Κέντρο Ερευνας Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας, ακαδημαϊκός κ. Χρήστος Ζερεφός, συνιστά στο κοινό τη χρήση ηλιο-προστατευτικών προϊόντων κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, καθώς το αραιωμένο στρώμα του όζοντος εκτιμάται ότι θα ταξιδέψει προς νότο και θα φτάσει και στη χώρα μας.

«Τις περασμένες εβδομάδες παρατηρήθηκαν εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες στη στρατόσφαιρα πάνω από τις αρκτικές περιοχές οι οποίες, σε αυτή την εποχή του έτους, ακολουθούνται από σημαντική αραίωση του προστατευτικού στρώματος του όζοντος», επισημαίνει ο κ. Ζερεφός και προσθέτει: «Τα αυξημένα επίπεδα της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας που μετρούνται στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη ήδη παρατηρούνται πάνω από τη Ρωσία, αλλά και πάνω από την Αλάσκα.

Mετακινούνται
Η αραίωση του στρώματος του όζοντος είναι εξαιρετικά μεγάλη και αναμένεται ότι, στις προσεχείς μία - δύο εβδομάδες, οι αέριες μάζες οι οποίες θα κινηθούν από τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη προς τα μικρότερα, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, θα μεταφέρουν αέρα με πολύ λίγο προστατευτικό όζον.

Επομένως, χρειάζεται, ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά, κάποια αυξημένη προσοχή στην έκθεσή τους στον ήλιο έστω και αν είναι ακόμα ο μήνας Απρίλιος. Ασφαλής έκθεση, κατά πάγιο κανόνα, γίνεται πριν από τις 11 το πρωί και μετά τις 3 το απόγευμα.

Η ακραία κατάσταση της ψύξης της κατώτερης ατμόσφαιρας και της αραίωσης του στρώματος του όζοντος οφείλεται, κυρίως, σε κλιματική ανωμαλία που συνέβη στα υψηλά στρώματα της ατμόσφαιρας τους περασμένους λίγους μήνες.

Είναι ευτύχημα ότι το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ (με το οποίο θεσμοθετήθηκε η διακοπή παραγωγής και κατανάλωσης χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον) λειτουργεί, διότι αλλιώς, περίπου το 1/3 του Βορείου ημισφαιρίου θα κινδύνευε από υπερβολικές δόσεις υπεριώδους Β, τόσο μεγάλες ώστε το μαύρισμα στον ήλιο θα γινόταν αυτές τις δύο-τρεις εβδομάδες μέσα σε λίγα λεπτά.

Ενα μέρος της ανωμαλίας της κλιματικής πιθανόν να συνδέεται και με το εξελισσόμενο ανθρωπογενές Φαινόμενο του Θερμοκηπίου».

Επιστημονικές παρατηρήσεις πάνω από την Αρκτική δείχνουν ότι η περιοχή έχει υποστεί απώλεια στήλης όζοντος σε ποσοστό περίπου 40% από τις αρχές του χειμώνα μέχρι τα τέλη Μαρτίου.

Η απώλεια όζοντος κατά τη διάρκεια των προηγούμενων χειμώνων ήταν περίπου 30%. Παρά την επιτυχημένη διεθνή συνθήκη του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ η αραίωση εξακολουθεί να υφίσταται.

Αυτό συμβαίνει εξαιτίας του μακρού χρόνου ζωής αυτών των ενώσεων στην ατμόσφαιρα και θα χρειαστούν αρκετές δεκαετίες πριν οι συγκεντρώσεις τους υποχωρήσουν στα προ του 1980 επίπεδα.

Αέρια θερμοκηπίου
«Η παγκόσμια μεταβολή του κλίματος επηρεάζει το στρώμα του όζοντος και επηρεάζεται από αυτό», λέει ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος, ακαδημαϊκός κ. Χρήστος Ζερεφός.

«Οσο αυξάνονται τα αέρια του θερμοκηπίου, θερμαίνονται μεν τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, αλλά δυστυχώς ψύχονται τα υψηλότερα. Η ψύξη αυτή γίνεται και στις πολικές περιοχές στην Ανταρκτική, η οποία είναι η ψυχρότερη περιοχή του πλανήτη.

Σε πολύ ψυχρό περιβάλλον, μόλις τελειώσει ο χειμώνας κι έρχεται η άνοιξη, παρατηρείται αραίωση του όζοντος».

ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ
Εχουν καταστραφεί πάνω από τα 2/3 της προστατευτικής στιβάδας

Η αυξανόμενη ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου οδηγεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες στην επιφάνεια της Γης, αλλά τα μοντέλα δείχνουν ότι η στρατόσφαιρα την ίδια στιγμή γίνεται ψυχρότερη.

Οι επιστήμονες έχουν προβλέψει πως σημαντική απώλεια του όζοντος μπορεί να συμβεί στην Αρκτική στρατόσφαιρα.

Επιτάχυνση
Αν οι χαμηλές θερμοκρασίες επιμένουν την άνοιξη, δηλαδή όταν βγαίνει ο ήλιος πίσω από την πολική νύχτα, επιταχύνεται η καταστροφή του όζοντος.

Στην Ανταρκτική τέτοιες συνθήκες επικρατούν κάθε χειμώνα και άνοιξη, δηλαδή είναι ένα ετήσιο επαναλαμβανόμενο φαινόμενο, ενώ στην Αρκτική η διακύμανση από το ένα έτος στο επόμενο είναι πολύ μεγαλύτερη.

Μεγάλη απώλεια του όζοντος δεν αποτελεί, επομένως, ετησίως επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στην Αρκτική στρατόσφαιρα.

Τόσο από παρατηρήσεις και μετρήσεις δορυφόρων όσο και από τα μετεωρολογικά μπαλόνια με τα οποία μετρώνται οι συγκεντρώσεις όζοντος, διαπιστώθηκε ότι η απώλεια όζοντος συμβαίνει στα ύψη.

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι η απώλεια του όζοντος συμβαίνει μεταξύ 15 και 23 χιλιομέτρων πάνω από το έδαφος, με ελάχιστο όζον γύρω στα 19-20 χιλιόμετρα, ενώ συμπίπτει με την περιοχή των χαμηλών θερμοκρασιών κάτω των -78°C.

Φτωχή περιοχή
Σε αυτήν την περιοχή, πάνω από τα 2/3 του όζοντος έχουν καταστραφεί μέχρι τώρα.

Δορυφορικές μετρήσεις (OMI, GOME-2, SCIAMACHY) ολικού όζοντος δείχνουν μια περιφέρεια χαμηλού όζοντος πάνω από τις περιφέρειες της Αρκτικής.

Από τα τέλη Μαρτίου η φτωχή περιοχή του όζοντος μετατοπίζεται μακριά από τον Πόλο και καλύπτει τη Γριλανδία και τη Σκανδιναβία.

ΑΡΚΤΙΚΗ - ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ
«Συνυπεύθυνες» οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες

Ο βαθμός καταστροφής του Αρκτικού όζοντος το 2011 δεν είναι απροσδόκητος. Επιστήμονες έχουν προβλέψει ότι σημαντική απώλεια Αρκτικού όζοντος είναι πιθανή στην περίπτωση ενός σταθερά ψυχρού Αρκτικού στρατοσφαιρικού χειμώνα.

Σημειωτέον ότι η στρατόσφαιρα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στιβάδα στη γήινη ατμόσφαιρα, ακριβώς πάνω από την τροπόσφαιρα.

Η μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος εμφανίζεται πάνω από τις πολικές περιφέρειες όταν οι θερμοκρασίες πέσουν κάτω από τους -78 οC.

Σε τόσο χαμηλές θερμοκρασίες σύννεφα σχηματίζονται στη στρατόσφαιρα. Χημικές αντιδράσεις μετατρέπουν αβλαβή αέρια (υδροχλωρικό οξύ) σε ενεργό όζον και καταστρέφουν τη στιβάδα.

Το αποτέλεσμα είναι ταχεία καταστροφή του όζοντος εάν υπάρχει το ηλιακό φως. Οι ουσίες που καταστρέφουν το όζον, όπως για παράδειγμα οι χλωροφθοράνθρακες (CFC) και τα αλογόνα που κάποτε υπήρχαν στα ψυγεία και στα σπρέι, έχουν σταδιακά καταργηθεί στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ.

Επαναλαμβάνεται
Στην Ανταρκτική η τρύπα του όζοντος είναι ένα ετήσιο επαναλαμβανόμενο φαινόμενο, λόγω της ύπαρξης των εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών στη στρατόσφαιρα κάθε χειμώνα.

Στην Αρκτική οι μετεωρολογικές συνθήκες ποικίλλουν πολύ περισσότερο από τον έναν χρόνο στον άλλο και οι θερμοκρασίες είναι πάντα θερμότερες από εκείνες της Ανταρκτικής.

Εστω και αν ο συγκεκριμένος Αρκτικός χειμώνας ήταν θερμότερος από τον μέσο όρο στο επίπεδο του εδάφους, όμως ήταν ψυχρότερος στη στρατόσφαιρα απ' ό,τι ένας φυσιολογικός Αρκτικός χειμώνας.

«Οσον αφορά την τρύπα του όζοντος από το 2005 αρχίσαμε να βλέπουμε στο βόρειο ημισφαίριο ενδείξεις ανάκαμψης του προστατευτικού αυτού στρώματος, καθώς απέδωσαν τα μέτρα του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ. Βεβαίως η πλήρης προστασία αναμένεται ύστερα από 2-3 δεκαετίες», λέει ο ακαδημαϊκός κ. Χρήστος Ζερεφός.

«Στο νότιο ημισφαίριο δεν έχουμε ανάλογες ενδείξεις ανάκαμψης και στην Ανταρκτική, δυστυχώς, η αραίωση του όζοντος παραμένει περίπου η ίδια.

Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αλληλεπίδραση με την κλιματική αλλαγή, συνέπεια της οποίας είναι η σημαντική και γρήγορη ψύξη των κατώτερων στρωμάτων της στρατόσφαιρας του πλανήτη», συμπληρώνει ο κ. Ζερεφός.

ΣΤΡΩΜΑ ΟΖΟΝΤΟΣ
Η αποκατάσταση θα χρειαστεί 20 με 50 χρόνια

Χάρη στο Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, το στρώμα του όζοντος, εκτός από τις πολικές περιφέρειες, προβλέπεται να ανακτηθεί στα επίπεδα που ήταν πριν από το 1980, γύρω στο 2030-2040, σύμφωνα με επιστημονική αξιολόγηση της καταστροφής του όζοντος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

Αντίθετα, το στρώμα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική την εποχή της άνοιξης αναμένεται να ανακτηθεί γύρω στο 2045-2060, ενώ στην Αρκτική θα ανακτηθεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, πιθανώς μία ή δύο δεκαετίες νωρίτερα.

Η αργή ανάκαμψη του στρώματος του όζοντος οφείλεται στο γεγονός ότι οι καταστροφικές για το όζον χημικές ουσίες παραμένουν στην ατμόσφαιρα για αρκετές δεκαετίες.

Σταδιακή μείωση
Δίχως το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, η καταστροφή του όζοντος της φετινής χρονιάς θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη. Χάρη σε αυτό, όμως, το ποσοστό των αερίων που καταστρέφουν το όζον τώρα μειώνεται σιγά σιγά.

Εάν το εξαντλημένο στρώμα όζοντος κινηθεί μακριά από τον πόλο και προς χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη αναμένεται αύξηση της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) σε σύγκριση με τη φυσιολογική τιμή της εποχής.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να προβλεφθεί η γεωγραφική τοποθεσία και ο βαθμός απώλειας του όζοντος για πάνω από μία με δύο εβδομάδες μπροστά και έτσι δεν είναι δυνατόν να δοθεί ακριβής προειδοποίηση σχετικά με την υπεριώδη ακτινοβολία για τους ερχόμενους μήνες.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων, σε περιοχές που έχουν πληγεί από την καταστροφή του όζοντος θα παρατηρηθεί υψηλότερη υπεριώδης ακτινοβολία από το φυσιολογικό.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Οζοντος, το κοινό συνιστάται να ενημερώνεται μέσω των εθνικών προβλέψεων.

Επιπτώσεις
Πρέπει να τονιστεί ότι η υπεριώδης ακτινοβολία δεν θα αυξηθεί στις ευρωπαϊκές χώρες με την ίδια ένταση που συμβαίνει στις τροπικές περιφέρειες. Ο ήλιος είναι ακόμη σχετικά χαμηλά στον ουρανό, γεγονός που περιορίζει την ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας που διαπερνά την ατμόσφαιρα.

Σημειωτέον ότι οι UV-B ακτίνες οι οποίες προκαλούν το μαύρισμα, έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο του δέρματος, τον καταρράκτη και με βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Επίσης ορισμένες καλλιέργειες και μορφές θαλάσ­σιας ζωής μπορεί να υποστούν αρνητικές συνέπειες.Πηγή:Διονυσία Λάγιου,Το Έθνος.