Η λέξη «default» (χρεοκοπία ή στάση πληρωμών στα ελληνικά) αποτελεί το κλειδί στις σκληρές διαπραγματεύσεις που εκτυλίσσονται πίσω από κλειστές πόρτες στην Ευρώπη.
Κολλάει στη... διατύπωση η τύχη της Ελλάδας. Εάν η Αθήνα θα πάρει την επόμενη δόση των δανείων διάσωσης και το δεύτερο πακέτο βοήθειας που χρειάζεται ή εάν θα καταδικαστεί σε μία ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, εξαρτάται πλέον από την ερμηνεία δυσνόητων και περίπλοκων τεχνικών όρων, τους οποίους... ακόμα και οικονομολόγοι δυσκολεύονται να εξηγήσουν.
Η λέξη «default» (χρεοκοπία ή στάση πληρωμών στα ελληνικά) αποτελεί το κλειδί στις σκληρές διαπραγματεύσεις που εκτυλίσσονται πίσω από κλειστές πόρτες στην Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απορρίπτει κατηγορηματικά οποιαδήποτε λύση θα χαρακτηριζόταν από την αγορά ως default ή πιστωτικό επεισόδιο και θα πυροδοτούσε την αποπληρωμή των credit default swaps (δηλαδή των συμβολαίων που ασφαλίζουν έναντι του ενδεχόμενου χρεοκοπίας). Σε μια τέτοια περίπτωση, οι κερδοσκόποι που έβαλαν στο στόχαστρο την Ελλάδα θα ανταμείβονταν, ενώ η μετάδοση της κρίσης θα αποσταθεροποιούσε ολόκληρο το ευρωσύστημα, πιστεύει ο Ζαν Κλοντ Τρισέ και εμφανίζεται αποφασισμένος να μην επιτρέψει κάτι τέτοιο. Η ΕΚΤ φαίνεται να αποδέχεται μόνο μία νέα Πρωτοβουλία της Βιέννης, δηλαδή μία εθελοντική συμφωνία με τις τράπεζες για τη μετακύλιση των θέσεών τους στα ελληνικά ομόλογα που λήγουν, στα πρότυπα του σχεδίου που χρησιμοποιήθηκε το 2009 για τη στήριξη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
Αυτή του η στάση φέρνει τον Τρισέ σε μετωπική σύγκρουση με το Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Το Βερολίνο επιμένει ότι οι ιδιώτες ομολογιούχοι θα πρέπει να πληρώσουν ένα μέρος από το κόστος της κρίσης και επομένως ζητά τη συμμετοχή τους στην ελληνική λύση. Οι τόνοι μεταξύ Βερολίνου και Φρανκφούρτης ανέβηκαν την περασμένη Τετάρτη με τη δημοσιοποίηση της επιστολής του Σόιμπλε προς τον Τρισέ. Η κυβέρνηση Μέρκελ ρίχνει στο τραπέζι μία πρόταση για την επταετή επιμήκυνση της περιόδου λήξης των ελληνικών ομολόγων, καλώντας τους ιδιώτες επενδυτές να συμφωνήσουν εθελοντικά σε μία ανταλλαγή των τίτλων που έχουν στα χέρια τους με άλλους, πιο μακρινής ωρίμανσης.
Η πρόταση Σόιμπλε θα μπορούσε να είναι μία αποδεκτή λύση, αφού όπως ανακοίνωσε η επιτροπή που αποφασίζει για τα CDS, μια εθελοντική συμφωνία για την ανταλλαγή ομολόγων (όπως και η μετακύλιση θέσεων στα ελληνικά ομόλογα) δεν θα πυροδοτούσε την αποζημίωση όσων πόνταραν στη χρεοκοπία της χώρας. Ωστόσο, τη λύση αυτή φαίνεται να πυρπολούν οι τρεις μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης, καθώς Standard & Poor’s, Moody’s και Fitch έσπευσαν από την πρώτη κιόλας στιγμή να ξεκαθαρίσουν ότι για εκείνους, η μετακύλιση θέσεων ή η εθελοντική ανταλλαγή των ομολόγων θα σήμαινε πολύ απλά ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε default, δηλαδή έχει χρεοκοπήσει ή στην καλύτερη περίπτωση σε selective default, δηλαδή σε μερική χρεοκοπία.
Η λογική των τριών οίκων είναι ότι στη φάση όπου βρίσκεται η Ελλάδα, μια πραγματικά εθελοντική συμφωνία με τους πιστωτές δεν μπορεί να υπάρξει. Γνωρίζοντας ότι εάν δεν συμφωνήσουν στη μετακύλιση των θέσεών τους ή στην ανταλλαγή των ομολόγων τους, τότε η χώρα θα χρεοκοπήσει και επομένως θα χάσουν το σύνολο της αρχικής τους επένδυσης, οι ιδιώτες πιστωτές δεν προσέρχονται στην όποια συμφωνία εθελοντικά, αλλά ουσιαστικά αναγκάζονται να συμφωνήσουν υπό το φόβο της εναλλακτικής.
Τις παρασκηνιακές και πυρετώδεις διαπραγματεύσεις (αφού οι Ευρωπαίοι ελπίζουν να έχουν καταλήξει σε ένα σχέδιο δράσης έως το Eurogroup της 20ής Ιουνίου) περιπλέκουν οι προσωπικοί εγωισμοί των βασικών πρωταγωνιστών αυτού του πάρε-δώσε. Ο Τρισέ δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δείξει ότι υποχωρεί στις πολιτικές πιέσεις από το Βερολίνο. Κάθε κεντρικός τραπεζίτης που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να διατηρεί την ανεξαρτησία του απέναντι στις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς και ο Τρισέ δεν είναι διατεθειμένος να καταστρέψει την υστεροφημία του λίγους μήνες πριν από τη λήξη της οκταετούς θητείας του στην ΕΚΤ, στα τέλη Οκτωβρίου.
Έτσι, μιλώντας από τη Φρανκφούρτη την Πέμπτη, ο κεντρικός τραπεζίτης έδωσε μια πληρωμένη απάντηση στον Σόιμπλε, απορρίπτοντας ένα - ένα κάθε τεχνικό «παραθυράκι» που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Βερολίνο. «Δεν είμαστε υπέρ της αναδιάρθρωσης και των λοιπών. Αποκλείουμε κάθε πρόταση που δεν θα ήταν απολύτως εθελοντική. Ζητάμε να αποφευχθεί το όποιο πιστωτικό επεισόδιο και η επιλεκτική στάση πληρωμών. Και βέβαια, η στάση πληρωμών», είπε. «Όχι πιστωτικό επεισόδιο, όχι μερική στάση πληρωμών», ξεκαθάρισε. Και ελπίζοντας ότι η τελευταία λέξη σε αυτό το δημόσιο καβγά με τον Σόιμπλε θα είναι δική του, δήλωσε: «Δεν θα ξεκινήσω διάλογο με έναν συγκεκριμένο υπουργό εδώ».
Την τελευταία λέξη θα την πουν οι τράπεζες
Ακόμα και εάν οι Ευρωπαίοι μπορέσουν τελικά να συμφωνήσουν σε μία κοινώς αποδεκτή λύση στο ελληνικό πρόβλημα, η επιτυχία του τελικού σχεδίου θα κριθεί από έναν αστάθμητο και απρόβλεπτο παράγοντα: τη στάση που θα τηρήσουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες.
Το Βερολίνο, όπως και άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, γνωρίζουν πλέον πολύ καλά ότι δεν μπορούν να έχουν καμία εμπιστοσύνη στις τράπεζές τους. Και αυτό γιατί ενώ οι γερμανικές τράπεζες είχαν κάνει συμφωνία κυρίων με την ΕΚΤ να στηρίξουν την προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας διατηρώντας τις θέσεις τους στα ελληνικά ομόλογα, τα στοιχεία δείχνουν ότι στην πραγματικότητα ο γερμανικός χρηματοοικονομικός κλάδος «ξεφορτώθηκε» μέρος των ελληνικών ομολόγων που κατείχε, εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία που του δόθηκε να τα πουλήσει στην ΕΚΤ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η γερμανική κυβέρνηση δεν επιδιώκει μία εθελοντική συμφωνία μετακύλισης θέσεων, στο πρότυπο της Πρωτοβουλίας της Βιέννης. Πολύ απλά, δεν πιστεύει ότι οι τράπεζες θα τηρήσουν το δικό τους μέρος της συμφωνίας.
Όμως, ακόμα και εάν τελικά εφαρμοστεί ένα σχέδιο ανταλλαγής των ομολόγων με τίτλους μεγαλύτερης διάρκειας, η επιτυχία του εγχειρήματος θα κριθεί από τις διαθέσεις των τραπεζών. Η τελευταία έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα, έδειξε ότι με έκθεση 22,7 δισ. ευρώ, ο γερμανικός τραπεζικός κλάδος είναι ο μεγαλύτερος ξένος κάτοχος ελληνικών κρατικών ομολόγων και ακολουθούν οι γαλλικές τράπεζες, με θέσεις 15 δισ. δολαρίων.
Οι μέχρι στιγμής πληροφορίες ως προς την προθυμία των τραπεζών να συμμετάσχουν σε μία συμφωνία μετακύλισης ή ανταλλαγής των ομολόγων είναι αντικρουόμενες, κάτι που μαρτυρά τον υψηλό βαθμό αβεβαιότητας του όλου εγχειρήματος. Η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt μιλά για κατηγορηματική απόρριψη των προτάσεων από τη μεριά των τραπεζών, ξεκαθαρίζοντας ότι μεγάλα ιδρύματα θα προσφέρουν στην καλύτερη περίπτωση μόνο μία συμβολική βοήθεια. Πάντως, η γερμανική ένωση τραπεζών, που εκπροσωπεί μεγάλα ονόματα όπως οι Deutsche Bank και Commerzbank εμφανίζεται θετική απέναντι στη λύση της μετακύλισης, ενώ η γαλλική Credit Agricole δηλώνει ότι θα στηρίξει ένα πιθανό σχέδιο για την επιμήκυνση των λήξεων των ομολόγων.
Φοβούνται «κανόνι» μεγατόνων από την ΕΚΤ
Σε μια απέραντη «αποθήκη» των τοξικών ομολόγων της Ευρωζώνης εξελίσσεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με αποτέλεσμα κάποιοι να μιλούν ακόμα και για «κανόνι» στο Euro-Tower της Φρανκφούρτης. Το τεράστιο χαρτοφυλάκιο της ΕΚΤ, γεμάτο με τα προβληματικά κρατικά ομόλογα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας και κάθε λογής junk τίτλους, δεν μπορεί παρά να περιπλέκει την προσπάθεια για την εξεύρεση μιας λύσης στην ελληνική κρίση χρέους και να υπαγορεύει σε μεγάλο βαθμό τις κινήσεις του Ζαν Κλοντ Τρισέ.
Στο πλαίσιο του αμφιλεγόμενου προγράμματός της για τη στήριξη των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η ΕΚΤ έχει αγοράσει τον τελευταίο χρόνο από τις δευτερογενείς αγορές ομόλογα συνολικού ύψους 75 δισ. ευρώ. Όμως, η έκθεσή της στο junk χρέος της περιφέρειας είναι πολύ υψηλότερη, αφού στην προσπάθειά της να σώσει τις τράπεζες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, η ΕΚΤ τους δανείζει κεφάλαια δεχόμενη ως εγγύηση ομόλογα και τίτλους τουλάχιστον αμφίβολης πιστωτικής ποιότητας.
Δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού Spiegel αποκάλυψε ότι στη λίστα με τους τίτλους που μπορεί η ΕΚΤ να δεχτεί ως εγγύηση για το δανεισμό ρευστότητας, περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων ένα πορτογαλικό ομόλογο που εκδόθηκε το 1943. Το παράδοξο είναι ότι το ομόλογο αυτό δεν θα αποπληρωθεί παρά σε 8.000 χρόνια, αφού η ημερομηνία λήξης του είναι η 31η Δεκεμβρίου του 9999.
Σύμφωνα με το Spiegel, η ΕΚΤ έχει στο χαρτοφυλάκιό της τιτλοποιήσεις συνολικού ύψους 480 δισ. ευρώ, καθώς και «μη διαπραγματεύσιμα χρηματοοικονομικά προϊόντα» αξίας 360 δισ. ευρώ. Το πρόβλημα είναι ότι για πολλούς από αυτούς τους τίτλους, κανείς -ούτε η ίδια η ΕΚΤ- δεν μπορεί να γνωρίζει πόσο αξίζουν.
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσίευσε αυτή την εβδομάδα το λονδρέζικο think tank Open Europe, η συνολική έκθεση της ΕΚΤ στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία ανέρχεται σε 444 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο ΑΕΠ της Φινλανδίας και της Αυστρίας μαζί. Μόνο η έκθεσή της στην Ελλάδα εκτιμάται σε 190 δισ. ευρώ. Όπως υπολόγισαν οι αναλυτές, εάν οι τίτλοι που έχει στο χαρτοφυλάκιό της η ΕΚΤ χάσουν έστω και το 4,25% της αξίας τους, τότε το σύνολο των κεφαλαίων της κεντρικής τράπεζας θα εξανεμιστεί.
Τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για την Ευρωζώνη είναι άγνωστο, αφού το μόνο σίγουρο είναι ότι το ευρωσύστημα κινείται αυτή τη στιγμή σε αχαρτογράφητα εδάφη. Ακόμα και οι ίδιοι οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ δεν γνωρίζουν τι θα πρέπει να γίνει στην περίπτωση που η κεντρική τράπεζα βρεθεί αντιμέτωπη με ζημιές αρκετών δισ. ευρώ. Πάντως, σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΚΤ, τυχόν ζημιές μοιράζονται ανάμεσα στην ίδια την τράπεζα και τα 17 κράτη της Ευρωζώνης αναλογικά. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι από τις όποιες ζημιές, το 8% θα επιβαρύνει την ίδια την ΕΚΤ, ενώ το γερμανικό κράτος, για παράδειγμα, θα κληθεί να πληρώσει το 25%.
«Ο κίνδυνος σημαντικών ζημιών για την ΕΚΤ δεν είναι πια μακρινός. Το λογαριασμό για την ΕΚΤ πληρώνουν τελικά οι φορολογούμενοι, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει ένα κρυμμένο κόστος -ενδεχομένως τεράστιο- για τους φορολογούμενους της Ευρωζώνης, θαμμένο μέσα στα βιβλία της ΕΚΤ», γράφει η μελέτη του Open Europe.K.Σαμάρκου,πηγή Ισοτιμίαe
