Εγκλωβισμένοι στη συζήτηση για κόστη εργασίας, ανταγωνιστικότητα και περικοπές ξεχάσαμε τη σημαντικότερη διάσταση του μισθού:
την κοινωνική...
Ο Έλληνας εργαζόμενος εδώ και δύο χρόνια ζει στην εποχή του «Μεγάλου Φόβου». Με τρόμο συνειδητοποιεί, από μήνα σε μήνα, ότι μειώνεται το πραγματικό του εισόδημα. Βρίσκεται εγκλωβισμένος σε μια τριπλή... μέγγενη:
Πρώτον, του κράτους που έχει καταρρεύσει και του στέλνει τον λογαριασμό μέσω έμμεσων, άμεσων φόρων, έκτακτων τελών.
Δεύτερον, των εργοδοτών (κράτος και ιδιώτες), μέσω ατομικών συμβάσεων.
Τρίτον, της αγοράς, μέσω του πληθωρισμού και των αυξήσεων σε όλα τα είδη πρώτης ανάγκης.
Αυτά είναι, λίγο πολύ, γνωστά και τα βιώνουμε καθημερινά. Η ελληνική οικονομία βρίσκεται στη φάση του ξεφουσκώματος και καθώς λόγω του ευρώ είναι αδύνατη η πραγματική υποτίμηση που θα μοίραζε τα βάρη σε όλα τα στρώματα, ζούμε τις παρενέργειες της εσωτερικής υποτίμησης. Η οποία όμως έχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα: στέλνει το «μουτζούρη» μόνο σε εργαζόμενους και συνταξιούχους.
Ενώ στην κανονική υποτίμηση ξεφουσκώνει όλο το σύστημα τον ίδιο χρόνο, με αποτέλεσμα να μειώνονται μισθοί, αξίες και χρέη ταυτόχρονα, στην εσωτερική υποτίμηση μειώνονται μόνο οι μισθοί. Χρέη και αξίες παραμένουν σταθερά. Και ενώ η φιλελεύθερη θεωρία μας υπόσχεται ότι θα πέσουν σε δεύτερο χρόνο και έτσι θα δούμε την πολυπόθητη ανάπτυξη, η πραγματικότητα τη διαψεύδει δραματικά: Αντί η οικονομία να ξεφουσκώνει και να δημιουργεί ευκαιρίες για επένδυση και ανάπτυξη, οδηγείται όλο και βαθύτερα στην ύφεση, σε μείωση της ζήτησης, με νέες ανάγκες για μειώσεις μισθών και τελικά σε ένα φαύλο κύκλο που συνεχώς αναπαράγεται.
Κεντρικό ρόλο στη συνταγή-φάρμακο της τρόικας για την ανάπτυξη ήταν και παραμένει η ανταγωνιστικότητα μέσω της μείωσης μισθών: πρέπει να πέσουν οι μισθοί, να γίνουν φθηνότερα τα ελληνικά προϊόντα για να είναι ελκυστικά στις ξένες αγορές. Το πόσο, κανείς δεν το λέει. Πρέπει να γίνουμε Βουλγαρία; Αλβανία; Ινδία; Κίνα; Ο κ. Σόιμπλε μας συγκρίνει τελευταία με τους Βαλκάνιους Γείτονες. Μόνο που κανείς από αυτούς δεν είναι στη Ζώνη του ευρώ.
Μας συγκρίνουν επίσης και με την Ισπανία. Μόνο που συγκρίνουν τους ονομαστικούς μισθούς και ξεχνούν ότι με τους νέους φόρους, τέλη, κατάργηση αφορολόγητου, πληθωρισμό κ.λπ., οι 14 μισθοί έχουν γίνει πραγματικοί 8. Όπως και να έχει, επειδή συνεχώς μισθοί και συντάξεις είναι στο στόχαστρο της τρόικας, μπαίνουν μια σειρά καίρια ζητήματα:
Καταρχήν, από οικονομικής πλευράς: Σύμφωνα με μελέτες και του ΙΝΕ και του ΙΟΒΕ, η Ελλάδα έχει πάψει από χρόνια να είναι βιομηχανική χώρα. Η χώρα μας έχει αναπτυγμένο πρωτογενή τομέα και υπεραναπτυγμένο τριτογενή (υπηρεσίες), άρα δεν είναι οικονομία εντάσεως εργασίας, αλλά κεφαλαίου: Όσο και να κόψεις από τους μισθούς, επειδή αποτελούν ένα μικρό κομμάτι του τελικού προϊόντος δεν κερδίζεις τίποτα. Χρειάζονται κεφάλαια που θα επενδυθούν σε τεχνολογίες που θα αποδώσουν.
Πέφτουν και γκρεμίζονται οι μισθοί. Είδατε εσείς τα γιαούρτια να φθηναίνουν; Ούτε τα λάχανα δεν έχουν πέσει, που τα μαζεύουν Πακιστανοί με μεροκάματα Αφγανιστάν. Ποιος κοροϊδεύει ποιον;
Το πρόβλημα, όπως έχουν αναδείξει δεκάδες έρευνες και μελέτες, στην Ελλάδα δεν είναι οι μισθοί αλλά η γραφειοκρατία, η φορολογία, η διαφθορά, τα ολιγοπώλια, οι συντεχνίες, οι μεσάζοντες, τα τραστ, η συνολική αναξιοπιστία του συστήματος. Τρέφει κανείς την αυταπάτη πως όσο και να μειωθούν οι μισθοί, υπάρχει σοβαρός επενδυτής που θα φέρει τα χρήματά του σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον που δεν ξέρει κανείς τι φόρος και τέλος του ξημερώνει την επόμενη μέρα και, ακόμα χειρότερα, σε τι νόμισμα θα τιμολογεί;
Επειδή όμως έχουμε εγκλωβιστεί στην «οικονομίστικη» θεώρηση των μισθών, ως κομμάτι του τελικού προϊόντος και έχουμε φτάσει να αντιμετωπίζουμε τον μισθό ως «κόστος εργασίας», θέλω να βάλω και μια παράμετρο που παραγνωρίζουμε: την κοινωνική. Η εργασία δεν έχει μόνον οικονομικό ρόλο, αλλά κατά βάση κοινωνικό. Σε εντάσσει καταρχήν σε ένα ευρύτερο παραγωγικό κοινωνικό πλαίσιο. Η ανεργία, αντίθετα, σε βγάζει από αυτό και σε περιθωριοποιεί: Όσο πολλαπλασιάζονται οι άνεργοι, τόσο η κοινωνία κατακερματίζεται.
Ο μισθός είναι το μέσο με το οποίο η κοινωνία αναπαράγεται και μένει ζωντανή και εν κινήσει. Οι άνθρωποι με το μισθό τους καταναλώνουν αγαθά, υλικά και άυλα και πολιτιστικά. Και όσο τον περικόπτεις και τον περιορίζεις στα απολύτως απαραίτητα, τόσο σπρώχνεις την κοινωνία στην ένδεια από όλες τις απόψεις.
Και εδώ υπάρχει ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος, που προβάλλει όλο και πιο ορατός, όσο συνεχίζονται οι περικοπές: Η εργασία να πάψει να αναπαράγει την κοινωνία. Να περικοπούν οι μισθοί κάτω από ένα όριο που είναι απαραίτητο για τη διαβίωση, με αποτέλεσμα την ακινησία.
Το έχουμε δει και σε ειδικές περιπτώσεις πριν από την κρίση: τα άδεια Κέντρα Υγείας και Νοσοκομεία της άγονης γραμμής. Οι μισθοί των γιατρών και νοσηλευτών ήταν τόσο χαμηλοί, που δεν βρισκόταν κανείς διατεθειμένος να δουλέψει. Το είδαμε και την προηγούμενη εβδομάδα να συμβαίνει με τους «εξαφανισμένους» αναπληρωτές καθηγητές και δασκάλους στην περιφέρεια.
Αν ο μισθωτός των 500 ευρώ χρειάζεται 501 για πάγια έξοδα, μετακινήσεις κ.λπ., απλώς δεν θα εμφανιστεί για να εργαστεί. Οι περικοπές μισθών σε επιστημονικό προσωπικό κάτω από τα όρια διαβίωσης, θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην «εξαφάνισή» τους: Θα διαλέξουν πιθανότατα το δρόμο της μετανάστευσης. Όσοι παραμείνουν, θα επιλέξουν με τους μισθούς πείνας να πληρώνουν τα βασικά τους έξοδα και θα αφήνουν τα χρέη τους να σκάνε. Η συμμετοχή στο κίνημα «δεν πληρώνω» δεν θα είναι λόγω ιδεολογικής επιλογής, αλλά θα προκύπτει ως αναγκαιότητα επιβίωσης.
Και θα παρατηρούμε το παράδοξο, ότι ενώ η ανεργία θα καλπάζει, άνθρωποι θα αρνούνται να δουλέψουν για 500, 600 ευρώ, θα μεταναστεύουν στο εξωτερικό και κομμάτια της παραγωγικής μηχανής θα ακινητοποιούνται. Τα χρέη που θα συσσωρεύονται θα οδηγήσουν σε ντόμινο επιχειρηματικών καταρρεύσεων.
Δεν ξέρω αν οι εργοδότες προσβλέπουν στον Ιούνιο, που θα φέρει την πλήρη κατάρρευση των συλλογικών συμβάσεων και το ελεύθερο γκρέμισμα των μισθών. Αλλά ας έχουν κατά νου ότι την επόμενη μέρα των «μεγάλων μαχαιριών» στους μισθούς, μπορεί να μπουν μέσα στις επιχειρήσεις τους και να αντικρίσουν άδεια γραφεία και γεμάτες αποθήκες. Γιατί τα δυνατά μυαλά θα έχουν ρίξει μαύρη πέτρα πίσω τους και οι υπόλοιποι δεν θα μπορούμε να αγοράζουμε…
Σπ.Αλεξίου
