Δεν νομίζω ότι υπάρχει αμφιβολία πως η Ελλάδα αντιμετωπίζει πολύ σοβαρότερα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα σήμερα απ' ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Γαλλία.
Κι όμως, ενώ σε αυτές τις χώρες ορισμένοι εξαιρετικά πλούσιοι πολίτες, αρκετοί σε αριθμό, είτε δεσμεύτηκαν να δωρίσουν σημαντικά ποσοστά της περιουσίας τους σε φιλανθρωπίες, είτε δήλωσαν δημόσια πως θεωρούν ότι... πρέπει να φορολογηθούν περισσότερο, στην Ελλάδα δεν βλέπουμε αντίστοιχες κινήσεις.
Το πιο περίεργο είναι ότι στο παρελθόν οι οικονομικά ισχυροί αυτού του τόπου έδιναν ηχηρό «παρών» στις δύσκολες στιγμές του Έθνους, είτε συμμετέχοντας στην υποστήριξη της ελληνικής επανάστασης, είτε εντασσόμενοι διαχρονικά στις τάξεις αυτών που ονομάζουμε σήμερα «εθνικούς ευεργέτες», ονόματα που έχουν μείνει στην Ιστορία.
Υπάρχει μήπως έλλειψη πλουσίων;
Σίγουρα δεν υπάρχουν Έλληνες που να διαθέτουν την οικονομική ισχύ του Bill Gates ή του Warren Buffett, ωστόσο πληθώρα εφοπλιστών πρωτίστως, αλλά και μεγαλοεπιχειρηματιών δευτερευόντως ανήκει αδιαμφισβήτητα στην κατηγορία των πολύ πλουσίων, ακόμη κι αν δεν είναι «διεθνείς μεγιστάνες» με την έννοια των δύο Αμερικανών.
Γιατί, λοιπόν, δεν παρατηρούμε αντίστοιχα φαινόμενα εντός Ελλάδος, δεδομένης και της προϋπάρχουσας παράδοσης;
Μια πρώτη προσέγγιση έχει, νομίζω, να κάνει με τον «κυνισμό» που δημιούργησε σε πλούσιους και πτωχούς η αλληλεπίδραση με το σύγχρονο ελληνικό κράτος, όπου ακόμη και δωρεές έμπλεκαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και της κομματοκρατίας.
Δεν αποκλείεται, επίσης, να παίζει ρόλο το γεγονός ότι οι πάλαι ποτέ ευεργέτες είχαν ζήσει τη φτώχεια και τη στέρηση σε πρώτο πλάνο στην κοινωνία της εποχής, κάτι που δεν συμβαίνει σίγουρα στον ίδιο βαθμό με τους σύγχρονους πλουσίους. Ίσως ήταν και λιγότερο «κοσμοπολίτες», και άρα περισσότερο δεμένοι με την έννοια της πατρίδας.
Μια άλλη προσέγγιση σχετίζεται με την εδραίωση ενός κλίματος γενικευμένης απληστίας, με την περιθωριοποίηση της ατομικής θυσίας για το συλλογικό καλό, αλλά και με την καχυποψία με την οποία συχνά αντιμετωπίζονται (σε πολλές περιπτώσεις όχι άδικα) η συσσώρευση πλούτου και η παρεπόμενη αγαθοεργία.
Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι οι δωρεές πολλών από τους πλουσίους του εξωτερικού, όπως και η προθυμία τους να φορολογηθούν θεωρήθηκαν από αρκετούς προληπτική ενέργεια «δημοσίων σχέσεων», απέναντι σε μια κοινωνικά δύσκολη συγκυρία, που θα υποχρεώσει τους πολιτικούς να θίξουν τα προνόμια ακόμη και των ισχυρών.
Ωστόσο, ακόμη κι έτσι να το δούμε, αυτή η έλλειψη αντανακλαστικών από την πλευρά της ελληνικής «πλουτοκρατίας», είτε γνήσιων είτε επίπλαστων, με τρομάζει και με ενοχλεί, καθώς η συνοχή της κοινωνίας δοκιμάζεται και θα δοκιμαστεί ακόμη περισσότερο.
Όπως άκρως ενοχλητική, κι όχι μόνο για την ελληνική κοινή γνώμη, είναι κι η αίσθηση ότι εύποροι Έλληνες επενδύουν στο εξωτερικό, βγάζουν τα χρήματά τους από την Ελλάδα και δεν στηρίζουν τον τόπο τους, όταν ξένοι φορολογούμενοι καλούνται να δώσουν «βοήθεια» στη χώρα μας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα χρειάζεται σήμερα «εθνικούς ευεργέτες», όπως και εγχώριους επενδυτές, που θα στηρίξουν την ανάπτυξη. Τους χρειάζεται όμως και η ολιγάριθμη τάξη των ισχυρών του χρήματος.
Κι όχι μόνο για να σώσει την «ψυχή» της.
Γ.Παπανικολάου,
Διευθυντής της Euro 2 day.
