Στη Σουηδία συζητούν για την πλήρη κατάργηση των μετρητών. Στο Οχάιο των ΗΠΑ, οι προσκοπίνες πουλούν τα μπισκότα τους με ειδικά εξαρτήματα που έχουν βάλει σε smartphones…Μήπως κάτι αλλάζει;
Γράφουν σήμερα οι Financial Times:
"Τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν εύκολο.
Με το πέρασμα ενός εξαρτήματος από ειδικό ανιχνευτή, μπόρεσε να αγοράσει καφέ στο 7-Eleven ή στο Starbucks, φαγητό από αλυσίδες όπως τα McDonald ή τα Subway, εισιτήρια για τον...κινηματογράφο, ακόμη και βενζίνη.
Ήταν μία αποστολή που θα μπορούσε κάλλιστα να περιλαμβάνεται σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Τον προηγούμενο χρόνο, ο Lucas Scheybal έζησε για δύο εβδομάδες στη Νέα Υόρκη χωρίς να έχει μετρητά ή πιστωτικές κάρτες. Μπορούσε να χρησιμοποιήσει μόνο ένα φουτουριστικό ρολόι με ένα ασύρματο τσιπ.
«Επιβίωσα. Τελικά τα καύσιμα και τα τρόφιμα δεν είναι πρόβλημα. Και ήταν εύκολο να μετακινηθώ στη Νέα Υόρκη γιατί υπάρχουν περίπου 20.000 ταξί που δέχονται τους νέους έξυπνους τρόπους ανέπαφων συναλλαγών (που δεν απαιτούν υπογραφή ούτε pin)» δήλωσε.
Αρκετοί τον κοίταζαν περίεργα. Η εταιρεία του, η Laks, προσφάτως παρουσίασε το σύστημα Watch2Pay το οποίο δεν χρησιμοποιείται ευρέως. Όμως η ιδέα για πληρωμές ή για μεταφορά κεφαλαίων μόνο με το άγγιγμα μίας νέας τραπεζικής κάρτας ή με ένα γραπτό μήνυμα, διαδίδεται ολοένα και περισσότερο. Τα εξαρτήματα της Laks – που φοριούνται στο χέρι – είναι μία από τις δεκάδες εναλλακτικές που έχουν παρουσιαστεί, από ειδικά νομίσματα μέχρι τις παραδοσιακές κάρτες.
Η Google έχει ενώσει τις δυνάμεις της με το σύστημα πληρωμών της Mastercard και η αμερικανική τηλεπικοινωνιακή Sprint θα παρουσιάσει την υπηρεσία Wallet για την πραγματοποίηση πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου. Η La Caixa, η ισπανική τράπεζα έχει γεμίσει την Βαρκελώνη με κάρτες ανέπαφων πληρωμών και τερματικά που μπορούν να πραγματοποιήσουν πληρωμές σε κάθε κατάστημα με ένα απλό πέρασμα της κάρτας.
Οι συναλλαγές χωρίς μετρητά, που μέχρι πρότινος κυριαρχούσαν μόνο στην σφαίρα του ηλεκτρονικού εμπορίου, πλέον διαδίδονται και στον...υπαρκτό κόσμο, αν και εξακολουθούν να βασίζονται στην προηγούμενη γενιά καρτών που περνούσαν από ένα εξάρτημα ανάγνωσης και ζητούσαν στοιχεία ταυτοποίησης.
Οι καινοτόμες δραστηριότητες δεν περιορίζονται στη Δύση. Πράγματι, οι αναπτυγμένες χώρες με τα περιορισμένα δίκτυα των παραδοσιακών τραπεζών τους, καλύπτουν ταχύτατα το χαμένο έδαφος. Στην Κένυα, η εναλλακτική τραπεζική υπηρεσία είναι ένα σύστημα πληρωμών μέσω κινητής τηλεφωνίας, το M-Pesa που χρησιμοποιούν 15 εκατ. άνθρωποι.
Σύμφωνα με έκθεση της κεντρικής τράπεζας της Κένυας από το 2010, η αξία των συναλλαγών που διεξάγονται μέσω του M-Pesa αντιστοιχούσε στα 8,81 δισ. δολ., καθώς οι καταναλωτές χρησιμοποιούσαν τα κινητά τους τηλέφωνα για να πληρώνουν σχολικά δίδακτρα, να εισπράττουν τον μισθό τους, να ψωνίζουν είδη μαναβικής και να αγοράζουν τα πάντα… από μπύρα μέχρι αεροπορικά εισιτήρια.
«Κάποια στιγμή αστειευόμενος είπα στον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Κένυας ότι δεν θα χρειάζεται πλέον να τυπώνει χρήμα, καθώς αναλαμβάνει το M-Pesa» δηλώνει ο Michael Joseph, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Safaricom, η οποία προώθησε το σύστημα M-Pesa στην Κένυα.
Ένας αριθμός χωρών- εκ των οποίων η Τουρκία, η Σουηδία, η Εσθονία, οι Φιλιππίνες, η Νότιος Κορέα και η Ιαπωνία – έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για την πλήρη κατάργηση των μετρητών. Η πιο ισχυρή καμπάνια διεξάγεται στη Σουηδία, όπου το λόμπι εκείνων που ζητούν κατάργηση των μετρητών στηρίζεται από ορισμένες ισχυρές προσωπικότητες, όπως ο Björn Ulvaeus, των Abba, που συνέθεσε τη μεγάλη επιτυχία «Money, money, money».
Τι συμβαίνει λοιπόν; Προχωράμε σε μία εποχή χωρίς μετρητά; Και εάν όντως είναι έτσι, τότε ποιες θα είναι οι συνέπειες για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις; Αλήθεια, σε έναν κόσμο που δεν πέτυχε ακόμη την λειτουργία επιχειρήσεων χωρίς χαρτί, πόσο ρεαλιστικό είναι να περιμένει κανείς ότι θα επιτευχθεί η κατάργηση των μετρητών και ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να συμβάλουν σε αυτή την επιτυχία;
Μία ειδοποιός διαφορά είναι η ύπαρξη των smartphones που έχουν καταστήσει εφικτή την πραγματοποίηση αλλά και την είσπραξη ηλεκτρονικών πληρωμών. Καθημερινά εμφανίζονται εξαρτήματα και υπηρεσίες που μπορούν να μετατρέψουν οποιοδήποτε τηλέφωνο σε μία εικονική πηγή μετρητών – η οποία μάλιστα είναι προσιτή ακόμη και για τον πιο μικρό αυταπασχολούμενο όπως την καθαρίστρια και την babysitter, που μέχρι πρότινος έπρεπε να πληρώνονται σε μετρητά.
Η Square, που παρουσίασε τον προηγούμενο χρόνο ο συνιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey, αλλά και η iZettle, μία νέα επιχείρηση από τη Σουηδία, ανέπτυξαν αναγνώστες καρτών που μπορούν να εφαρμοστούν στο κάτω μέρος ενός iPhone, ώστε να πραγματοποιούν πληρωμές. Η Ingenico, η γαλλική εταιρεία που παρέχει τερματικά συναλλαγών, αναπτύσσει κάτι παρόμοιο.
Ο Στρατός της Σωτηρίας σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ τα προηγούμενα Χριστούγεννα, χρησιμοποίησε το Square για να παίρνει δωρεές. Οι προσκοπίνες στο Οχάιο χρησιμοποίησαν συσκευές που ανέπτυξε η αμερικανική εταιρεία λογισμικού Intuit για να πουλούν τα μπισκότα τους, γεγονός που αύξησε τις πωλήσεις τους κατά 13%.
Με την υπηρεσία Pingit, που παρουσιάστηκε στην Βρετανία τον προηγούμενο μήνα από την Barclays, ο κόσμος δεν χρειάζεται καν να προσαρμόσει κάποιο εξάρτημα στο κινητό του. Μπορούν να στέλνουν πληρωμές από ένα κινητό τηλέφωνο σε άλλο, χρησιμοποιώντας απλώς τον αριθμό του τηλεφώνου του παραλήπτη. Καθώς το κινητό τηλέφωνο αντικαθιστά το τερματικό μηχάνημα του καταστήματος, αλλάζει όλο το σκηνικό. Είναι μία κομβική στιγμή για τις ηλεκτρονικές πληρωμές» δηλώνει ο Dave Birch, διευθυντής του Consult Hyperion, της συμβουλευτικής εταιρείας για ηλεκτρονικές συμβουλές.
Τα μετρητά είναι ανθυγιεινά, επικίνδυνα και ανεπαρκή υποστηρίζουν εκείνοι που θέλουν διακαώς να ξεφύγουν από τα χαρτονομίσματα. Πέρα από τα βακτηρίδια που δημιουργούνται από τα χιλιάδες χέρια που τα αγγίζουν, ένα στα δέκα χαρτονομίσματα στην Βρετανία έχουν πάνω τους ίχνη κοκαΐνης, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής αστυνομίας.
Ειδικότερα τα χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας σχετίζονται με το οργανωμένο έγκλημα. Η Βρετανία κατήργησε την χρήση του χαρτονομίσματος των 500 λιρών το 2010, επειδή η Υπηρεσία Σοβαρού Οργανωμένου Εγκλήματος εκτίμησε ότι περίπου το 90% αυτών των χαρτονομισμάτων χρησιμοποιούνται για παράνομους σκοπούς όπως το ξέπλυμα χρήματος. Το εργατικό συνδικάτο των τραπεζουπαλλήλων στην Σουηδία υποστηρίζει ότι θα υπήρχε μικρότερος κίνδυνος ληστειών εάν δεν έπρεπε να έχουν διάθεσιμα μετρητά στα τραπεζικά υποκαταστήματα.
Πέρα από όλα τα άλλα όμως, είναι το κόστος που συνεπάγεται για μία κοινωνία η ύπαρξη των μετρητών. Κόστος που σχετίζεται με τη φύλαξη, με θέματα ασφαλείας και με την μεταφορά των χαρτονομισμάτων. Έκθεση του 2010 που έγινε από τη Visa, επικαλείται εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάσει της οποίας το κόστος για την κοινωνία από όλες τις μεθόδους πληρωμών ανέρχεται στο 2%-3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Τα μετρητά αντιστοιχούν στα δύο τρίτα αυτού του κόστους.
Έρευνα του 2008 που έγινε από την συμβουλευτική McKinsey εκτιμά ότι η Ευρώπη δαπανά ετησίως 60-100 δισ. ευρώ για τον χειρισμό πληρωμών σε μετρητά. Σε αυτή την εκτίμηση περιλαμβάνεται το κόστος παραγωγής των νομισμάτων και χαρτονομισμάτων, το κόστος μεταφοράς και ασφάλειας. Παρόμοια έκθεση της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας καταλήγει ότι το αντίστοιχο κόστος ανέρχεται στα 300 ευρώ ανά οικογένεια.
Όλο και περισσότερα supermarket στην Ολλανδία συζητούν το ενδεχόμενο να μην δέχονται καθόλου πληρωμές σε μετρητά. Έχουν μάλιστα θέσει στόχο να πετύχουν την κατάργηση των πληρωμών σε μετρητά το 2014. Το κίνητρό τους είναι το ίδιο με το κίνητρο των κυβερνήσεων: να ξεφύγουν από το κόστος που συνεπάγεται η διακίνηση μετρητών.
Στην Βρετανία, ήδη το ποσοστό των συναλλαγών σε μετρητά έχει μειωθεί από 73% των συνολικών συναλλαγών το 1999, στο 59% το 2009, σύμφωνα με το Συμβούλιο Πληρωμών, το αρμόδιο όργανο για την εξασφάλιση της καλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών. Κατά την ίδια περίοδο, οι άμεσες μεταφορές κεφαλαίων από λογαριασμούς σε χρεωστικές κάρτες αυξήθηκαν κατακόρυφα. Το Συμβούλιο Πληρωμών αναφέρει ότι η μείωση στην χρήση μετρητών θα επιταχυνθεί με την χρήση των κινητών τηλεφώνων για πληρωμές και πως από το 2050, η χρήση μετρητών θα αποτελεί μειοψηφία.
Οι οικονομικοί αναλυτές προβληματίζονται εδώ και δεκαετίες ως προς το ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από την κατάργηση των μετρητών. Οι κυβερνήσεις άλλωστε, έχουν κέρδη από την κοπή των νομισμάτων και την εκτύπωση χρήματος. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επί παραδείγματι έλαβε κέρδη 77 δισ. δολ. το 2010 από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Από την άλλη πλευρά, ενόσω τα περισσότερα συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών εξακολουθούν να έχουν ονομαστική αξία σε εθνικά νομίσματα, δεν μειώνεται ο κρατικός έλεγχος στην προσφορά χρήματος.
Προς το παρόν πάντως, δεδομένου ότι τα ηλεκτρονικά συστήματα εξακολουθούν να στηρίζονται στα εθνικά νομίσματα, τα μεγαλύτερα θέματα προς συζήτηση είναι η ασφάλεια και τα απόρρητα προσωπικά δεδομένα.
Οι καταναλωτές ανησυχούν ότι εάν κάποιος κλέψει το κινητό τους τηλέφωνο θα αποκτήσει άμεσα πρόσβαση στο ηλεκτρονικό τους πορτοφόλι. Σε έρευνα της YouGov που έγινε τον προηγούμενο χρόνο, το 20% των Βρετανών καταναλωτών εξέφρασε ανησυχία για τις πληρωμές μέσω κινητών τηλεφώνων. Αυτές οι ανησυχίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με την προστασία τόσο του ίδιου του κινητού όσο και των υπηρεσιών πληρωμών με κωδικούς pin. Οι περισσότερες υπηρεσίες πληρωμών μέσω κινητής τηλεφωνίας άλλωστε, επιτρέπουν χωρίς κωδικό ασφαλείας πληρωμές μόνο μέχρι 15 στερλίνες.
Η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι πιο δύσκολο θέμα. Οι υποστηρικτές των ηλεκτρονικών πληρωμών, όπως η Visa, υποστηρίζουν ότι αντιθέτως αυξάνουν τον έλεγχο των καταναλωτών επί των οικονομικών τους. «Εάν βγάλω 40 λίρες από το ΑΤΜ, σε λίγες ώρες δεν θα έχω ιδέα που το έχω ξοδέψει. Με το ηλεκτρονικό πορτοφόλι όμως, μπορώ να έχω άμεσα αυτές τις πληροφορίες, ποιο είναι το υπόλοιπό μου και να παίρνω ηλεκτρονικές αποδείξεις. Τα στοιχεία αυτά μπορούν ακόμη να εμφανίζονται και σε γράφημα, ώστε να ξέρω ακριβώς πως ξοδεύω τα χρήματά μου» δηλώνει η Sandra Alzetta, επικεφαλής του τμήματος κινητής και καινοτομιών της Visa Europe και συμπληρώνει: «Έτσι έχω την αίσθηση του ελέγχου και του σωστού προγραμματισμού. Οι καταναλωτές το καταλαβαίνουν αυτό και τους αρέσει πολύ»
Όμως η ιδέα ότι οι εμπορικές εταιρείες, ή ακόμη και οι επιχειρήσεις, μπορεί να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία, εγείρει ανησυχίες. Ορισμένες κυβερνήσεις, όπως η γαλλική, έχουν ήδη ταχθεί υπέρ αυτών των συστημάτων, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να μειώσουν την εγκληματικότητα. Εκτιμάται ότι η Ιταλία, μία χώρα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μετρητά, γράφει ζημίες μεγαλύτερες των 100 δισ. ευρώ από φοροδιαφυγή κάθε χρόνο. Μία από τις πρώτες κινήσεις του Mario Monti όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία της Ιταλίας τον προηγούμενο χρόνο, ήταν να απαγορεύσει συναλλαγές σε μετρητά μεγαλύτερης αξίας από 1.000 ευρώ.
Αρκετές επιχειρήσεις σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τα ηλεκτρονικά πορτοφόλια για να κάνουν στοχευμένη διαφήμιση σε καταναλωτές με προσωποποιημένες προσφορές. «Στόχος είναι να γίνουν πιο εύκολες οι πληρωμές αλλά και να εξοικονομείς χρήματα σε προϊόντα που θέλεις, ενώ παράλληλα ο έμπορος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει περισσότερα κουπόνια και εκπτωτικά προγράμματα στους πιστούς καταναλωτές» δήλωσε η Google όταν παρουσίασε τον προηγούμενο Μάιο το δικό της “Wallet”.
Η Google όμως, όπως και άλλοι, αμφισβητείται έντονα για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται προσωπικά δεδομένα των καταναλωτών. Οι ανησυχίες αυτές πιθανότατα θα ενταθούν εφόσον θα αφορούν πλέον τα χρήματα του κόσμου. «Είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορεί να αρθεί το απόρρητο στις συναλλαγές των ανθρώπων» δηλώνει ο Jon Matonis, σύμβουλος σε θέματα ηλεκτρονικού χρήματος και συγγραφέας του blog «The Monetary Future». «Θέλουμε πραγματικά ένα μέλλον όπου δεν θα υπάρχει μυστικότητα στις συναλλαγές μας; Εγώ προσωπικά δεν θα ήθελα έναν τέτοιο κόσμο»
«Τι γίνεται εάν μία γυναίκα θέλει να κάνει μυστικά μία έκτρωση; Εάν ένας άνδρας θέλει να στηρίξει οικονομικά το παράνομο παιδί του; Μπορούν να το κάνουν πληρώνοντας μόνο με μετρητά. Οποιαδήποτε άλλη μορφή συναλλαγής μπορεί να εντοπιστεί» δηλώνει.
Για αυτό τον λόγο πολλοί εκτιμούν ότι τα μετρητά θα παραμείνουν η βασική μέθοδος πληρωμών. «Είτε πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες όπως τα ναρκωτικά, είτε για να αγοράσεις το χριστουγεννιάτικο δώρο του παιδιού σου… πάντα θα υπάρχει η ανάγκη για μετρητά» υποστηρίζει και ο καθηγητής του London Business School, Andrew Scott και συμπληρώνει: «Ο αριθμός των νομισμάτων μειώθηκε σημαντικά. Έτσι ακριβώς θα μειωθεί και η χρήση των μετρητών. Δεν ξέρω εάν θα πρόκειται για μείωση 10% ή 50%. Αλλά είναι μάλλον απίθανο να εξαφανιστούν τα μετρητά»
ΠΗΓΗ: FT.com
Ήταν μία αποστολή που θα μπορούσε κάλλιστα να περιλαμβάνεται σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Τον προηγούμενο χρόνο, ο Lucas Scheybal έζησε για δύο εβδομάδες στη Νέα Υόρκη χωρίς να έχει μετρητά ή πιστωτικές κάρτες. Μπορούσε να χρησιμοποιήσει μόνο ένα φουτουριστικό ρολόι με ένα ασύρματο τσιπ.
«Επιβίωσα. Τελικά τα καύσιμα και τα τρόφιμα δεν είναι πρόβλημα. Και ήταν εύκολο να μετακινηθώ στη Νέα Υόρκη γιατί υπάρχουν περίπου 20.000 ταξί που δέχονται τους νέους έξυπνους τρόπους ανέπαφων συναλλαγών (που δεν απαιτούν υπογραφή ούτε pin)» δήλωσε.
Αρκετοί τον κοίταζαν περίεργα. Η εταιρεία του, η Laks, προσφάτως παρουσίασε το σύστημα Watch2Pay το οποίο δεν χρησιμοποιείται ευρέως. Όμως η ιδέα για πληρωμές ή για μεταφορά κεφαλαίων μόνο με το άγγιγμα μίας νέας τραπεζικής κάρτας ή με ένα γραπτό μήνυμα, διαδίδεται ολοένα και περισσότερο. Τα εξαρτήματα της Laks – που φοριούνται στο χέρι – είναι μία από τις δεκάδες εναλλακτικές που έχουν παρουσιαστεί, από ειδικά νομίσματα μέχρι τις παραδοσιακές κάρτες.
Η Google έχει ενώσει τις δυνάμεις της με το σύστημα πληρωμών της Mastercard και η αμερικανική τηλεπικοινωνιακή Sprint θα παρουσιάσει την υπηρεσία Wallet για την πραγματοποίηση πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου. Η La Caixa, η ισπανική τράπεζα έχει γεμίσει την Βαρκελώνη με κάρτες ανέπαφων πληρωμών και τερματικά που μπορούν να πραγματοποιήσουν πληρωμές σε κάθε κατάστημα με ένα απλό πέρασμα της κάρτας.
Οι συναλλαγές χωρίς μετρητά, που μέχρι πρότινος κυριαρχούσαν μόνο στην σφαίρα του ηλεκτρονικού εμπορίου, πλέον διαδίδονται και στον...υπαρκτό κόσμο, αν και εξακολουθούν να βασίζονται στην προηγούμενη γενιά καρτών που περνούσαν από ένα εξάρτημα ανάγνωσης και ζητούσαν στοιχεία ταυτοποίησης.
Οι καινοτόμες δραστηριότητες δεν περιορίζονται στη Δύση. Πράγματι, οι αναπτυγμένες χώρες με τα περιορισμένα δίκτυα των παραδοσιακών τραπεζών τους, καλύπτουν ταχύτατα το χαμένο έδαφος. Στην Κένυα, η εναλλακτική τραπεζική υπηρεσία είναι ένα σύστημα πληρωμών μέσω κινητής τηλεφωνίας, το M-Pesa που χρησιμοποιούν 15 εκατ. άνθρωποι.
Σύμφωνα με έκθεση της κεντρικής τράπεζας της Κένυας από το 2010, η αξία των συναλλαγών που διεξάγονται μέσω του M-Pesa αντιστοιχούσε στα 8,81 δισ. δολ., καθώς οι καταναλωτές χρησιμοποιούσαν τα κινητά τους τηλέφωνα για να πληρώνουν σχολικά δίδακτρα, να εισπράττουν τον μισθό τους, να ψωνίζουν είδη μαναβικής και να αγοράζουν τα πάντα… από μπύρα μέχρι αεροπορικά εισιτήρια.
«Κάποια στιγμή αστειευόμενος είπα στον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Κένυας ότι δεν θα χρειάζεται πλέον να τυπώνει χρήμα, καθώς αναλαμβάνει το M-Pesa» δηλώνει ο Michael Joseph, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Safaricom, η οποία προώθησε το σύστημα M-Pesa στην Κένυα.
Ένας αριθμός χωρών- εκ των οποίων η Τουρκία, η Σουηδία, η Εσθονία, οι Φιλιππίνες, η Νότιος Κορέα και η Ιαπωνία – έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για την πλήρη κατάργηση των μετρητών. Η πιο ισχυρή καμπάνια διεξάγεται στη Σουηδία, όπου το λόμπι εκείνων που ζητούν κατάργηση των μετρητών στηρίζεται από ορισμένες ισχυρές προσωπικότητες, όπως ο Björn Ulvaeus, των Abba, που συνέθεσε τη μεγάλη επιτυχία «Money, money, money».
Τι συμβαίνει λοιπόν; Προχωράμε σε μία εποχή χωρίς μετρητά; Και εάν όντως είναι έτσι, τότε ποιες θα είναι οι συνέπειες για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις; Αλήθεια, σε έναν κόσμο που δεν πέτυχε ακόμη την λειτουργία επιχειρήσεων χωρίς χαρτί, πόσο ρεαλιστικό είναι να περιμένει κανείς ότι θα επιτευχθεί η κατάργηση των μετρητών και ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να συμβάλουν σε αυτή την επιτυχία;
Μία ειδοποιός διαφορά είναι η ύπαρξη των smartphones που έχουν καταστήσει εφικτή την πραγματοποίηση αλλά και την είσπραξη ηλεκτρονικών πληρωμών. Καθημερινά εμφανίζονται εξαρτήματα και υπηρεσίες που μπορούν να μετατρέψουν οποιοδήποτε τηλέφωνο σε μία εικονική πηγή μετρητών – η οποία μάλιστα είναι προσιτή ακόμη και για τον πιο μικρό αυταπασχολούμενο όπως την καθαρίστρια και την babysitter, που μέχρι πρότινος έπρεπε να πληρώνονται σε μετρητά.
Η Square, που παρουσίασε τον προηγούμενο χρόνο ο συνιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey, αλλά και η iZettle, μία νέα επιχείρηση από τη Σουηδία, ανέπτυξαν αναγνώστες καρτών που μπορούν να εφαρμοστούν στο κάτω μέρος ενός iPhone, ώστε να πραγματοποιούν πληρωμές. Η Ingenico, η γαλλική εταιρεία που παρέχει τερματικά συναλλαγών, αναπτύσσει κάτι παρόμοιο.
Ο Στρατός της Σωτηρίας σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ τα προηγούμενα Χριστούγεννα, χρησιμοποίησε το Square για να παίρνει δωρεές. Οι προσκοπίνες στο Οχάιο χρησιμοποίησαν συσκευές που ανέπτυξε η αμερικανική εταιρεία λογισμικού Intuit για να πουλούν τα μπισκότα τους, γεγονός που αύξησε τις πωλήσεις τους κατά 13%.
Με την υπηρεσία Pingit, που παρουσιάστηκε στην Βρετανία τον προηγούμενο μήνα από την Barclays, ο κόσμος δεν χρειάζεται καν να προσαρμόσει κάποιο εξάρτημα στο κινητό του. Μπορούν να στέλνουν πληρωμές από ένα κινητό τηλέφωνο σε άλλο, χρησιμοποιώντας απλώς τον αριθμό του τηλεφώνου του παραλήπτη. Καθώς το κινητό τηλέφωνο αντικαθιστά το τερματικό μηχάνημα του καταστήματος, αλλάζει όλο το σκηνικό. Είναι μία κομβική στιγμή για τις ηλεκτρονικές πληρωμές» δηλώνει ο Dave Birch, διευθυντής του Consult Hyperion, της συμβουλευτικής εταιρείας για ηλεκτρονικές συμβουλές.
Τα μετρητά είναι ανθυγιεινά, επικίνδυνα και ανεπαρκή υποστηρίζουν εκείνοι που θέλουν διακαώς να ξεφύγουν από τα χαρτονομίσματα. Πέρα από τα βακτηρίδια που δημιουργούνται από τα χιλιάδες χέρια που τα αγγίζουν, ένα στα δέκα χαρτονομίσματα στην Βρετανία έχουν πάνω τους ίχνη κοκαΐνης, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής αστυνομίας.
Ειδικότερα τα χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας σχετίζονται με το οργανωμένο έγκλημα. Η Βρετανία κατήργησε την χρήση του χαρτονομίσματος των 500 λιρών το 2010, επειδή η Υπηρεσία Σοβαρού Οργανωμένου Εγκλήματος εκτίμησε ότι περίπου το 90% αυτών των χαρτονομισμάτων χρησιμοποιούνται για παράνομους σκοπούς όπως το ξέπλυμα χρήματος. Το εργατικό συνδικάτο των τραπεζουπαλλήλων στην Σουηδία υποστηρίζει ότι θα υπήρχε μικρότερος κίνδυνος ληστειών εάν δεν έπρεπε να έχουν διάθεσιμα μετρητά στα τραπεζικά υποκαταστήματα.
Πέρα από όλα τα άλλα όμως, είναι το κόστος που συνεπάγεται για μία κοινωνία η ύπαρξη των μετρητών. Κόστος που σχετίζεται με τη φύλαξη, με θέματα ασφαλείας και με την μεταφορά των χαρτονομισμάτων. Έκθεση του 2010 που έγινε από τη Visa, επικαλείται εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάσει της οποίας το κόστος για την κοινωνία από όλες τις μεθόδους πληρωμών ανέρχεται στο 2%-3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Τα μετρητά αντιστοιχούν στα δύο τρίτα αυτού του κόστους.
Έρευνα του 2008 που έγινε από την συμβουλευτική McKinsey εκτιμά ότι η Ευρώπη δαπανά ετησίως 60-100 δισ. ευρώ για τον χειρισμό πληρωμών σε μετρητά. Σε αυτή την εκτίμηση περιλαμβάνεται το κόστος παραγωγής των νομισμάτων και χαρτονομισμάτων, το κόστος μεταφοράς και ασφάλειας. Παρόμοια έκθεση της κεντρικής τράπεζας της Ολλανδίας καταλήγει ότι το αντίστοιχο κόστος ανέρχεται στα 300 ευρώ ανά οικογένεια.
Όλο και περισσότερα supermarket στην Ολλανδία συζητούν το ενδεχόμενο να μην δέχονται καθόλου πληρωμές σε μετρητά. Έχουν μάλιστα θέσει στόχο να πετύχουν την κατάργηση των πληρωμών σε μετρητά το 2014. Το κίνητρό τους είναι το ίδιο με το κίνητρο των κυβερνήσεων: να ξεφύγουν από το κόστος που συνεπάγεται η διακίνηση μετρητών.
Στην Βρετανία, ήδη το ποσοστό των συναλλαγών σε μετρητά έχει μειωθεί από 73% των συνολικών συναλλαγών το 1999, στο 59% το 2009, σύμφωνα με το Συμβούλιο Πληρωμών, το αρμόδιο όργανο για την εξασφάλιση της καλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών. Κατά την ίδια περίοδο, οι άμεσες μεταφορές κεφαλαίων από λογαριασμούς σε χρεωστικές κάρτες αυξήθηκαν κατακόρυφα. Το Συμβούλιο Πληρωμών αναφέρει ότι η μείωση στην χρήση μετρητών θα επιταχυνθεί με την χρήση των κινητών τηλεφώνων για πληρωμές και πως από το 2050, η χρήση μετρητών θα αποτελεί μειοψηφία.
Οι οικονομικοί αναλυτές προβληματίζονται εδώ και δεκαετίες ως προς το ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από την κατάργηση των μετρητών. Οι κυβερνήσεις άλλωστε, έχουν κέρδη από την κοπή των νομισμάτων και την εκτύπωση χρήματος. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επί παραδείγματι έλαβε κέρδη 77 δισ. δολ. το 2010 από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Από την άλλη πλευρά, ενόσω τα περισσότερα συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών εξακολουθούν να έχουν ονομαστική αξία σε εθνικά νομίσματα, δεν μειώνεται ο κρατικός έλεγχος στην προσφορά χρήματος.
Προς το παρόν πάντως, δεδομένου ότι τα ηλεκτρονικά συστήματα εξακολουθούν να στηρίζονται στα εθνικά νομίσματα, τα μεγαλύτερα θέματα προς συζήτηση είναι η ασφάλεια και τα απόρρητα προσωπικά δεδομένα.
Οι καταναλωτές ανησυχούν ότι εάν κάποιος κλέψει το κινητό τους τηλέφωνο θα αποκτήσει άμεσα πρόσβαση στο ηλεκτρονικό τους πορτοφόλι. Σε έρευνα της YouGov που έγινε τον προηγούμενο χρόνο, το 20% των Βρετανών καταναλωτών εξέφρασε ανησυχία για τις πληρωμές μέσω κινητών τηλεφώνων. Αυτές οι ανησυχίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με την προστασία τόσο του ίδιου του κινητού όσο και των υπηρεσιών πληρωμών με κωδικούς pin. Οι περισσότερες υπηρεσίες πληρωμών μέσω κινητής τηλεφωνίας άλλωστε, επιτρέπουν χωρίς κωδικό ασφαλείας πληρωμές μόνο μέχρι 15 στερλίνες.
Η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι πιο δύσκολο θέμα. Οι υποστηρικτές των ηλεκτρονικών πληρωμών, όπως η Visa, υποστηρίζουν ότι αντιθέτως αυξάνουν τον έλεγχο των καταναλωτών επί των οικονομικών τους. «Εάν βγάλω 40 λίρες από το ΑΤΜ, σε λίγες ώρες δεν θα έχω ιδέα που το έχω ξοδέψει. Με το ηλεκτρονικό πορτοφόλι όμως, μπορώ να έχω άμεσα αυτές τις πληροφορίες, ποιο είναι το υπόλοιπό μου και να παίρνω ηλεκτρονικές αποδείξεις. Τα στοιχεία αυτά μπορούν ακόμη να εμφανίζονται και σε γράφημα, ώστε να ξέρω ακριβώς πως ξοδεύω τα χρήματά μου» δηλώνει η Sandra Alzetta, επικεφαλής του τμήματος κινητής και καινοτομιών της Visa Europe και συμπληρώνει: «Έτσι έχω την αίσθηση του ελέγχου και του σωστού προγραμματισμού. Οι καταναλωτές το καταλαβαίνουν αυτό και τους αρέσει πολύ»
Όμως η ιδέα ότι οι εμπορικές εταιρείες, ή ακόμη και οι επιχειρήσεις, μπορεί να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία, εγείρει ανησυχίες. Ορισμένες κυβερνήσεις, όπως η γαλλική, έχουν ήδη ταχθεί υπέρ αυτών των συστημάτων, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να μειώσουν την εγκληματικότητα. Εκτιμάται ότι η Ιταλία, μία χώρα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μετρητά, γράφει ζημίες μεγαλύτερες των 100 δισ. ευρώ από φοροδιαφυγή κάθε χρόνο. Μία από τις πρώτες κινήσεις του Mario Monti όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία της Ιταλίας τον προηγούμενο χρόνο, ήταν να απαγορεύσει συναλλαγές σε μετρητά μεγαλύτερης αξίας από 1.000 ευρώ.
Αρκετές επιχειρήσεις σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τα ηλεκτρονικά πορτοφόλια για να κάνουν στοχευμένη διαφήμιση σε καταναλωτές με προσωποποιημένες προσφορές. «Στόχος είναι να γίνουν πιο εύκολες οι πληρωμές αλλά και να εξοικονομείς χρήματα σε προϊόντα που θέλεις, ενώ παράλληλα ο έμπορος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει περισσότερα κουπόνια και εκπτωτικά προγράμματα στους πιστούς καταναλωτές» δήλωσε η Google όταν παρουσίασε τον προηγούμενο Μάιο το δικό της “Wallet”.
Η Google όμως, όπως και άλλοι, αμφισβητείται έντονα για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται προσωπικά δεδομένα των καταναλωτών. Οι ανησυχίες αυτές πιθανότατα θα ενταθούν εφόσον θα αφορούν πλέον τα χρήματα του κόσμου. «Είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορεί να αρθεί το απόρρητο στις συναλλαγές των ανθρώπων» δηλώνει ο Jon Matonis, σύμβουλος σε θέματα ηλεκτρονικού χρήματος και συγγραφέας του blog «The Monetary Future». «Θέλουμε πραγματικά ένα μέλλον όπου δεν θα υπάρχει μυστικότητα στις συναλλαγές μας; Εγώ προσωπικά δεν θα ήθελα έναν τέτοιο κόσμο»
«Τι γίνεται εάν μία γυναίκα θέλει να κάνει μυστικά μία έκτρωση; Εάν ένας άνδρας θέλει να στηρίξει οικονομικά το παράνομο παιδί του; Μπορούν να το κάνουν πληρώνοντας μόνο με μετρητά. Οποιαδήποτε άλλη μορφή συναλλαγής μπορεί να εντοπιστεί» δηλώνει.
Για αυτό τον λόγο πολλοί εκτιμούν ότι τα μετρητά θα παραμείνουν η βασική μέθοδος πληρωμών. «Είτε πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες όπως τα ναρκωτικά, είτε για να αγοράσεις το χριστουγεννιάτικο δώρο του παιδιού σου… πάντα θα υπάρχει η ανάγκη για μετρητά» υποστηρίζει και ο καθηγητής του London Business School, Andrew Scott και συμπληρώνει: «Ο αριθμός των νομισμάτων μειώθηκε σημαντικά. Έτσι ακριβώς θα μειωθεί και η χρήση των μετρητών. Δεν ξέρω εάν θα πρόκειται για μείωση 10% ή 50%. Αλλά είναι μάλλον απίθανο να εξαφανιστούν τα μετρητά»
ΠΗΓΗ: FT.com
