Χημικού,τέως διευθυντή ΑΤΕ Βank.
.
Καθημερινά, αναμφισβήτητα σοβαρά γεγονότα όπως η τρομοκρατία, οι απαγωγές, οι συγκρούσεις διαδηλωτώνΑστυνομίας ή η ανακύκλωση της συζήτησης για το πανεπιστημιακό άσυλο απασχολούν κατ΄ αποκλειστικότητα τα μέσα ενημέρωσης. Αντίθετα, ο δημόσιος
διάλογος πάνω σε άκρως επίκαιρα θέματα που καθορίζουν το μέλλον των κοινωνιών μας παραμένει ανύπαρκτος.
Ετσι η οικονομική κρίση που βιώνουμε, η οποία όλα δείχνουν ότι και θα ενταθεί άμεσα και θα διαρκέσει πολύ, συζητείται επιφανειακά και περιορίζεται στα πακέτα στήριξης των τραπεζών ή στις απολαβές των «golden boys».
Οσο αναγκαία και αν είναι τα μέτρα αυτά, «τεχνικού χαρακτήρα», δεν αρκούν για την ουσιαστική εξυγίανση του συστήματος. Δύο δυνάμεις φαίνεται να συγκρούονται. Η μία είναι αυτή που ως σήμερα μόνο οφέλη είχε αποκομίσει και επιθυμεί την εξυγίανση μόνο του χρηματοπιστωτικού σκέλους και τη συνέχιση του συστήματος με τις ίδιες βεβαιότητες όπως πριν από την κρίση, ενώ η δεύτερη, που δεν ωφελήθηκε σε τί ποτε, απαιτεί την καθολική αλλαγή βασικών όρων.
Η τελευταία, που κυρίως πλήττεται από την ανασφάλεια, την ανεργία και τη μείωση της αγοραστικής δύναμης, βλέπει την κρίση ως ευκαιρία για αναδιατύπωση των οικονομικών αλλά και των κοινωνικών όρων λειτουργίας του συστήματος. Και μπορεί αυτή... τη στιγμή να μην είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια το νέο μοντέλο, σίγουρα όμως αυτό θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και οικονομική σταθερότητα. Δεν επαρκούν η επίκληση και οι εξορκισμοί για ηθικοποίηση του καπιταλιστικού συστήματος. Η κρίση ωθεί σε νέες συμπεριφορές, νέες αξίες, νέους τρόπους ατομικής και συλλογικής ύπαρξης, τόσο στο επίπεδο της κατανάλωσης όσο και στο επίπεδο της παραγωγής. Τα καταναλωτικά πρότυπα δεν μπορεί να παραμείνουν αναλλοίωτα. Η καταναλωτική διαδικασία πρέπει να εκλογικευτεί, να γίνει λιγότερο επιθετική, με σεβασμό προς τον συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Θα πρέπει να μάθουμε να ξοδεύουμε καλύτερα και να δανειζόμαστε πιο έξυπνα. Πρέπει να περιορίσουμε την υπερκατανάλωση μέσω της εκλογίκευσης του δανεισμού. Η ζήτηση σε μαζικό επίπεδο δεν θα ξεκινήσει μόνο λόγω των ειδικών εκπτώσεων στα καταναλωτικά αγαθά (π.χ. ειδικές προσφορές στα αυτοκίνητα) ή στον δανεισμό με μηδενικά επιτόκια. Θα ζωντανέψει όταν εδραιωθεί το αίσθημα οικονομικής ασφάλειας στους καταναλωτές, όταν γίνει συνείδηση ένα νέο νόημα, μια νέα αίσθηση, ένας νέος τρόπος προσέγγισης στις καταναλωτικές μας συνήθειες. Οταν, για παράδειγμα, συμφιλιώσουμε το αυτοκίνητο με την οικολογία, την κατοικία με την κοινωνική αρμονία, όταν (ιδιαίτερα για την Ελλάδα) κυριαρχήσει μια νέα αισθητική. Είναι εντυπωσιακό να δηλώνεται από πολιτικές προσωπικότητες ότι τίποτε πλέον δεν μπορεί να είναι όπως ήταν χθες. O Μπαράκ Ομπάμα στις ΗΠΑ δηλώνει (πρωτοφανές για αμερικανό πρόεδρο...) ότι θα στηρίξει την «πράσινη» οικονομία για να βγει η χώρα από την κρίση και τοποθετεί τον διάσημο φυσικό Τζ. Χόλντρεν, καθηγητή στο Χάρβαρντ και μαχητή σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, πρώτο επιστημονικό του σύμβουλο, τον φυσικό Στίβεν Τσου (Βραβείο Νομπέλ Φυσικής) γενικό γραμματέα για θέματα Ενέργειας και την Τζέιν Λουμπτσένκο, γνωστή βιολόγο και μέλος της Αμερικανικής Οικολογικής Εταιρείας, διευθύντρια της Εθνικής Διοίκησης για τους Ωκεανούς και την Ατμόσφαιρα. Η παραγωγή δεν θα μείνει στα ίδια στερεότυπα. Παντού ενθαρρύνονται οι επενδύσεις που έχουν στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και πρώτων υλών. Ισως στη χώρα μας όλα αυτά ηχούν περίεργα ή και απόμακρα, όμως αποτελούν πλέον καθημερινή έγνοια και αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Αν υιοθετήσουμε την άποψη ότι η κρίση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα δυσλειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά έχει βαθύτατες οικονομικές και κοινωνικές ρίζες και ότι δεν θα βγούμε από την κρίση αν συνεχισθεί η απωθητική ανισορροπία μεταξύ υπερβολικών κερδών για ολίγους και μεγάλο έλλειμμα για τους πολλούς, τότε πρέπει να αλλάξουν πολλά. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι, αν δεν υιοθετήσουμε νέες μορφές κατανάλωσης και παραγωγής, η χρηματοπιστωτική κρίση που ήδη είναι και κρίση της πραγματικής οικονομίας θα μετεξελιχθεί σε κοινωνική κρίση και τελικά σε πολιτικό αδιέξοδο.
διάλογος πάνω σε άκρως επίκαιρα θέματα που καθορίζουν το μέλλον των κοινωνιών μας παραμένει ανύπαρκτος.Ετσι η οικονομική κρίση που βιώνουμε, η οποία όλα δείχνουν ότι και θα ενταθεί άμεσα και θα διαρκέσει πολύ, συζητείται επιφανειακά και περιορίζεται στα πακέτα στήριξης των τραπεζών ή στις απολαβές των «golden boys».
Οσο αναγκαία και αν είναι τα μέτρα αυτά, «τεχνικού χαρακτήρα», δεν αρκούν για την ουσιαστική εξυγίανση του συστήματος. Δύο δυνάμεις φαίνεται να συγκρούονται. Η μία είναι αυτή που ως σήμερα μόνο οφέλη είχε αποκομίσει και επιθυμεί την εξυγίανση μόνο του χρηματοπιστωτικού σκέλους και τη συνέχιση του συστήματος με τις ίδιες βεβαιότητες όπως πριν από την κρίση, ενώ η δεύτερη, που δεν ωφελήθηκε σε τί ποτε, απαιτεί την καθολική αλλαγή βασικών όρων.
Η τελευταία, που κυρίως πλήττεται από την ανασφάλεια, την ανεργία και τη μείωση της αγοραστικής δύναμης, βλέπει την κρίση ως ευκαιρία για αναδιατύπωση των οικονομικών αλλά και των κοινωνικών όρων λειτουργίας του συστήματος. Και μπορεί αυτή... τη στιγμή να μην είναι σε θέση να προσδιορίσει με ακρίβεια το νέο μοντέλο, σίγουρα όμως αυτό θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και οικονομική σταθερότητα. Δεν επαρκούν η επίκληση και οι εξορκισμοί για ηθικοποίηση του καπιταλιστικού συστήματος. Η κρίση ωθεί σε νέες συμπεριφορές, νέες αξίες, νέους τρόπους ατομικής και συλλογικής ύπαρξης, τόσο στο επίπεδο της κατανάλωσης όσο και στο επίπεδο της παραγωγής. Τα καταναλωτικά πρότυπα δεν μπορεί να παραμείνουν αναλλοίωτα. Η καταναλωτική διαδικασία πρέπει να εκλογικευτεί, να γίνει λιγότερο επιθετική, με σεβασμό προς τον συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Θα πρέπει να μάθουμε να ξοδεύουμε καλύτερα και να δανειζόμαστε πιο έξυπνα. Πρέπει να περιορίσουμε την υπερκατανάλωση μέσω της εκλογίκευσης του δανεισμού. Η ζήτηση σε μαζικό επίπεδο δεν θα ξεκινήσει μόνο λόγω των ειδικών εκπτώσεων στα καταναλωτικά αγαθά (π.χ. ειδικές προσφορές στα αυτοκίνητα) ή στον δανεισμό με μηδενικά επιτόκια. Θα ζωντανέψει όταν εδραιωθεί το αίσθημα οικονομικής ασφάλειας στους καταναλωτές, όταν γίνει συνείδηση ένα νέο νόημα, μια νέα αίσθηση, ένας νέος τρόπος προσέγγισης στις καταναλωτικές μας συνήθειες. Οταν, για παράδειγμα, συμφιλιώσουμε το αυτοκίνητο με την οικολογία, την κατοικία με την κοινωνική αρμονία, όταν (ιδιαίτερα για την Ελλάδα) κυριαρχήσει μια νέα αισθητική. Είναι εντυπωσιακό να δηλώνεται από πολιτικές προσωπικότητες ότι τίποτε πλέον δεν μπορεί να είναι όπως ήταν χθες. O Μπαράκ Ομπάμα στις ΗΠΑ δηλώνει (πρωτοφανές για αμερικανό πρόεδρο...) ότι θα στηρίξει την «πράσινη» οικονομία για να βγει η χώρα από την κρίση και τοποθετεί τον διάσημο φυσικό Τζ. Χόλντρεν, καθηγητή στο Χάρβαρντ και μαχητή σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, πρώτο επιστημονικό του σύμβουλο, τον φυσικό Στίβεν Τσου (Βραβείο Νομπέλ Φυσικής) γενικό γραμματέα για θέματα Ενέργειας και την Τζέιν Λουμπτσένκο, γνωστή βιολόγο και μέλος της Αμερικανικής Οικολογικής Εταιρείας, διευθύντρια της Εθνικής Διοίκησης για τους Ωκεανούς και την Ατμόσφαιρα. Η παραγωγή δεν θα μείνει στα ίδια στερεότυπα. Παντού ενθαρρύνονται οι επενδύσεις που έχουν στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και πρώτων υλών. Ισως στη χώρα μας όλα αυτά ηχούν περίεργα ή και απόμακρα, όμως αποτελούν πλέον καθημερινή έγνοια και αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Αν υιοθετήσουμε την άποψη ότι η κρίση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα δυσλειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά έχει βαθύτατες οικονομικές και κοινωνικές ρίζες και ότι δεν θα βγούμε από την κρίση αν συνεχισθεί η απωθητική ανισορροπία μεταξύ υπερβολικών κερδών για ολίγους και μεγάλο έλλειμμα για τους πολλούς, τότε πρέπει να αλλάξουν πολλά. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι, αν δεν υιοθετήσουμε νέες μορφές κατανάλωσης και παραγωγής, η χρηματοπιστωτική κρίση που ήδη είναι και κρίση της πραγματικής οικονομίας θα μετεξελιχθεί σε κοινωνική κρίση και τελικά σε πολιτικό αδιέξοδο.
