Όλοι αναρωτιούνται πώς θα είναι η επόμενη μέρα, τι θα συμβεί στις δουλειές μας, στην τσέπη μας, στο μέλλον μας, τι πρέπει να κάνουμε εμείς ώς πολίτες για να σωθούμε.
Η απάντηση είναι προφανής:
Η επόμενη μέρα θα είναι δύσκολη και εμείς πρέπει να κάνουμε τα αυτονόητα...
Τι εννοούμε δύσκολη;
Ότι και αν γίνει, δηλαδή αν γίνει... συντεταγμένη χρεοκοπία, κούρεμα των ομολόγων, κρατικοποίηση των τραπεζών, στάση πληρωμών, η απάντηση στο ερώτημα πως θα είμαστε αύριο, είναι η ίδια. (Με εξαίρεση την περίπτωση που φύγουμε απο το ευρώ και επιστρέψουμε στη δραχμή, οπότε η κατάσταση θα είναι πολύ χειρότερη, θα ξεκινήσουμε απο πολύ χαμηλότερη βάση και θα μας πάρει περισσότερο χρόνο να συνέλθουμε).
Μέσα σε λίγους μήνες, το μέλλον μας θα είναι φανερό. Ότι και αν γίνει, τη στιγμή εκείνη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα τελειώσει η ανασφάλεια και θα ξέρουμε οτι ξεκινάμε απο την αρχή έχοντας μια βάση. Μια βάση πολύ χαμηλότερη απο το επίπεδο στο οποίο βρισκόμασταν πριν απο δυο - τρία χρόνια.
Χονδρικά, σε οικονομικούς όρους, το εθνικό εισόδημα της χώρας θα είναι στα 160 με 170 δις ευρώ ετησίως απο 220 δις ευρώ που ήταν, πράγμα που σημαίνει οτι το κατά κεφαλήν εισόδημα θα είναι στα 16.000 με 17.000 ευρώ αντί για 22.000 ευρώ. Μη σας φαίνεται λίγο. Είναι το ίδιο με το κατα κεφαλήν εισόδημα της Πορτογαλίας και πολύ περισσότερο απο αυτό της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας, της Τουρκίας και πολλών άλλων χωρών της ευρύτερης περιοχής.
Εαν τα πράγματα εξελιχθούν έτσι, η κρίση αυτή θα μας έχει κοστίσει αλλά δεν θα μας έχει εξοντώσει. Το αντέχουμε, αρκεί να αποκατασταθεί η λειτουργία της οικονομίας, να κινηθεί ξανά ο ιδιωτικός τομέας και να αρχίσει η μείωση της ανεργίας.
Η διαδικασία αυτή φυσικά δεν θα είναι αυτόματη, αλλά αν υποθέσουμε οτι μπορούμε να κινηθούμε συστηματικά, χωρίς πανικό και με διάθεση για δουλειά, θα μας πάρει δυο τρία χρόνια να συνέλθουμε και να μπούμε σε νορμάλ συνθήκες.
Το καλό είναι οτι θα έχει περιορισθεί κάπως ο δημόσιος τομέας, θα έχουν αυξηθεί οι απαιτήσεις των πολιτών απο το πολιτικό σύστημα – όποιο και αν είναι αυτό – και κυρίως θα έχουν φανεί οι κλάδοι που έχουν μέλλον. Θα έχουμε δηλαδή συνειδητοποιήσει οτι το μέλλον μας είναι ο τουρισμός, η παραγωγή και οι εξαγωγές αγροτικών προιόντων, οι υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, ορισμένες – πολύ λίγες – βιομηχανικές δραστηριότητες και η παραγωγή ενέργειας απο «καθαρές» πηγές, όπως ήλιο, αέρας, φυσικό αέριο.
Η συνειδητοποίηση οτι αυτοί οι κλάδοι έχουν μέλλον, θα στρέψει περισσότερους σε αυτές τις δραστηριότητες και αυτό θα αρχίσει να αποδίδει μέσα στην τριετία.
Τι πρέπει να κάνουμε εμείς για το μέλλον μας; Τα αυτονόητα.
Πρώτον και κύριον να παράγουμε και να εξάγουμε οτι μπορούμε.
Η κατάσταση έχει ώς εξής:
Απο το 2001 που η χώρα άλλαξε νόμισμα, έχουμε τρείς πηγές εσόδων σε ευρώ: Τα δανεικά, τις επιδοτήσεις και τις εξαγωγές (συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού που θεωρείται εξαγωγή γιατί φέρνει χρήμα απο το εξωτερικό). Εμείς ζούσαμε όλα αυτά τα χρόνια δανειζόμενοι ασταμάτητα, παίρναμε επιδοτήσεις (λίγες γιατί δεν είμασταν καλοί στην απορρόφηση) και εξάγαμε ελάχιστα ενώ εισάγαμε πάρα πολλά. Τώρα τα δανεικά έχουν σταματήσει και δεν θα μας δανείζει κανείς για πολλά χρόνια ακόμη, οι επιδοτήσεις είναι περιορισμένες και πρέπει επιτέλους να εξάγουμε.
Για να το πετύχουμε αυτό και επειδή η αύξηση της παραγωγής και των εξαγωγών θέλει χρόνο και μεγάλη προσπάθεια, πρέπει παράλληλα να μειώσουμε τις εισαγωγές. Ο καθένας πρέπει να μειώσει την κατανάλωση εισαγομένων προιόντων. Και πρέπει να την μειώσει δραστικά, να περιοριστεί δηλαδή αν είναι δυνατόν μόνο στην κατανάλωση καυσίμων και κάποιων ειδικών φαρμάκων (τα βασικά παράγονται εδώ).
Η μείωση των εισαγωγών μειώνει τα χρήματα που φεύγουν στο εξωτερικό και κατά συνέπεια μένουν περισσότερα λεφτά στη χώρα.
Παράλληλα πρέπει να αυξήσουμε την κατανάλωση ελληνικών προιόντων για να στηρίξουμε την εγχώρια παραγωγή. Το πρόβλημα είναι οτι τα ελληνικά προιόντα είναι συχνά ακριβότερα απο τα εισαγώμενα, λόγω αισχροκέρδειας και μόνο. Και αυτό ο καταναλωτής πρέπει να το αντιμετωπίσει ελέγχοντας τις τιμές, αποφεύγοντας τα ακριβά προιόντα και γενικά αποκτώντας «συνείδηση καταναλωτή».
Αν κάποιος θεωρεί οτι πχ ο καφές στην ελληνική πλατεία πρέπει να κοστίζει 4 ή 5 ευρώ, εμείς οι υπόλοιποι δεν πρέπει να πιούμε καφέ στο μαγαζί του. Μέχρι να καταλάβει οτι πληρώνουμε δυο ή τρία ευρώ το πολύ. Αντίστοιχα για όλα τα προιόντα και τις υπηρεσίες.
Πρέπει να μειώσουμε τις τιμές. Οι έλληνες έμποροι θεωρούν οτι το κέρδος βγαίνει απο την ψηλή τιμή. Λάθος. Το κέρδος βγαίνει και πρέπει να βγαίνει απο τον τζίρο. Βγάζεις λεφτά αν πουλάς πολλά προιόντα με χαμηλό περιθώριο κέρδους και οχι κερδίζοντας πολλά στη μονάδα προιόντος. Βασική αδυναμία της ελληνικής οικονομίας που η κρίση θα την αλλάξει αναγκαστικά.
Η παραγωγικότητα θα αυξηθεί αναγκαστικά αφού επικρατεί εργασιακή ανασφάλεια, έχουν μειωθεί οι μισθοί και υπάρχει υψηλή ανεργία. Και η αύξηση της παραγωικότητας βοηθάει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και κατά συνέπεια των εξαγωγών. Διότι το πρόβλημα των ελληνικών εξαγωγών δεν είναι μόνο πρόβλημα τιμών, οτι δηλαδή είμαστε ακριβότεροι, είναι και πρόβλημα τεχνογνωσίας. Δεν ξέρουμε πώς να εξάγουμε, δεν ξέρουμε πώς να πουλήσουμε, δεν καταλαβαίνουμε δηλαδή πώς οι ιταλοί παίρνουν το ελληνικό λάδι, το βαφτίζουν ιταλικό και μονοπωλούν την ευρωπαική αγορά λαδιού. Και δεν το ξέρουμε διότι δεν χρειαζόταν να το κάνουμε, αφού ζούσαμε με δανεικά που νομίζαμε οτι θα είναι και αγύριστα. Δεν είναι αγύριστα και τώρα που πρέπει να ξεπληρώσουμε, θα μάθουμε και πώς να το κάνουμε.
Αντίστοιχα, σε όλα τα επίπεδα, η λύση είναι μια: Να κάνουμε τα αυτονόητα, δηλαδή ο καθένας τη δουλειά του, με μέτρο και συνέπεια και να λειτουργήσουμε προς όφελος της τσέπης μας. Αν ο καθένας λειτουργεί προς όφελος της τσέπης του, η οικονομία θα ανακάμψει.
Γ.Νικολόπουλος
